Андижон давлат университети кошидаги 3-сон академик лицей буйрукдан кучирма

4-asosiy savol bayoni
 Biosferadagi tirik moddalarning funksiyalari va geoximik sikllari. 
Biosferadagi jamiki 
kimyoviy o'zgarishlarni tirik moddalar boshqarib turadi. Sayyoradagi tirik moddalarning 5 ta asosiy 
funksiyalari bo'lib, ular quyidagilardan iborat: 
I.Energetik funksiya - bu biosferaning boshqa sayyoralar bilan bog'liqligidir, ya'ni o'simliklar 
quyosh nurini qabul qilib, fotosintez jarayoni o'tishi, quyosh energiyasi to'plashi, organik moddalar 
hosil qilishi va uning biosfera komponentlari o'rtasida taqsimlanishi; ikkinchi tomondan qushlar va 
boshqa hayvonlarning Oy, yulduzlarga oriyentatsiya qilib, raigratsiya jarayonini o'tishidir; 
II.Gazli funksiya, bunda gazlarning migratsiyasi va ularning almashinishi natijasida biosfera 
gaz tarkibi ta'minlanadi. Tirik moddalarning funksiya qilishida azot, kislorod, CO
2
, serovodorod, 
metan va boshqa gazlar hosil bo'ladi; 
III.Konsentratsiya-to'planish funksiyasida tirik organizmlar atrof-muhitdan biogen, mineral 
elementlarni oladi va o'z tanalarida to'playdi. Shu sababli azot, kalsiy, kaliy, natriy, magniy, 
alyuminiy va boshqa elementlarning miqdori muhitga qaraganda organizmlar tanasida yuqori 
bo'lganligi sababli biosferaning kimyoviy tarkibi bir xil emas; 

---

52 
IV.Oksidlanish va tiklanish funksiyasi. Oksidlanish jarayonida moddalar kimyoviy o'zgaradi, 
ularning atomlari o'zgaradi, ko'pchilik kimyoviy birikmalar oksidlanadi, bir fbrmadan ikkinchi 
ko'rinishga o'tishda biogen moddalarning oksidlanishi va tiklanishi ko'proq kuzatiladi; 
V.Destruksiya funksiyasi, bu tirik moddalar (organizm-lar)ning o'lgandan keyin chirish, 
parchalanish va organik moddalarning mineralizatsiyalanishidan iboratdir, ya'ni tirik moddalardan 
biosferaning biogen va biokos moddalari hosil bo'ladi. 
 
Maruza: Tabiatni muhofaza qilishning ekologik tamoillari.