Андижон давлат университети кошидаги 3-сон академик лицей буйрукдан кучирма

 
Ma'ruza.Biogeotsenozlar va ekotizimlar 
Asosiy savollar: 
 l.Biogeotsenoz(V.N.Sukachev) va ekotizim(A.Tensli) kabi tushunchalar nisbati.
2.Ekotizimda moddalar aylanishini 
t a'm i nl ashda
ishtirok etuvchi organizmlar haqida.
3.Biogeotsenozlar mahsuldorligi.
4. Ekotizimlarning biologik mahsuldorligi.
1
-asosiy savolning bayoni
. 
Yashash sharoiti o‗xshash va o‗zaro munosabati natijasida bir - biriga ta'sir ko‗rsatuvchi har hil 
turga mansub bo‗lgan birgalikda yashovchi organizmlar yig‗indisiga ekologik tizim deyiladi. 
o‗rmon, cho‗l, o‗tloq, suv havzasi ekotizimga misol bo‗la oladi. 
Ekotizim tushunchasi fanga 1935 yili ingliz ekologi ATensli tomonidan kiritilgan. Ekotizim 
konsepsiyasining rivojlanishiga parallel holda biogeotsenoz ta'limoti ham muvaffaqiyatli rivojlamb 
bordi. Biogeotsenoz tushunchasini esa rus botanik olimi, akademik V.N.Sukachev taklif qilgan. 
(«bios»-hayot, «geo»- yer, «senoz»-umumiy yoki jamoa) ma'nosini beradi. 
Ko‗pincha ekotizim va biogeotsenoz tushunchalari bir-birining sinonimi sifatida qo‗Haniladi va 
deyarli bir xil manoni bildiradi, ammo ba'zi bir tomonlari bilan farqlanadi: 
Biogeotsenoz 
Ekotizim 
1 Tabiiy hodisa hisoblanadi. 
Tabiiy yoki sun'iy hodisa bo‗lishi mumkin 
2.MaTum tabiiy chegraga ega bo‗lgan fazoviy 
birlik u qo‗shni biogeotsenozlardan fitotsenozi 
bilan ajralib turadi 
Funksional birlik bo‗lgani uchun 
qo‗shni ekotizimlardan ajralib turishi shart emas 
3.Biogeotsenoz tarkibiga odam kirmaydi 
Yirik ekotizimlar odatda odam ta'sinda bo‗ladi. 
Biogeotsenozning asosiy komponentlari - atmosfera, tog‗ jinslari, suv o‗simlik va hayvonot 
dunyosi hisoblanadi. Uning organik dunyosi (o‗simliklar. hayvonlar, zamburug‗lar, 
mikroorganizmlar) - biotsenoz deb atalib, muhit esa-ekotop deyiladi. Ekotop o‗z navbatida klimatop
(atmosfera ) va edafatop (tuproq) kabi tarkibiy qismlardan iborat. 
Biogeotscnozlar har hil o‗lchamda ya'ni kichik va katta maydonda bo‗lishi mumkin. 
Botqoqlikdagi do‗nglik, o‗rmondagi tunka, biror hayvon uyasi atrofi, akvarium kabilar kichik 
biogeotsenozga misol bo‗lsa, o‗rmon, dasht. cho‗l. o‗tloqzor va boshqa maydonlar yirik 
biogeotsenozga misol bo‗la oladi. 
ATensli ta'rificha - ekotizim ichki va tashqi doiralarda moddadlar va energiya almashinuviga ega 
bo‗lgan tirik va jonsiz komponentlarning cheksiz barqaror tizimi hisoblanadi. Demak. ekotizim-
mikroorganizmlarga ega bo‗lgan bir tomchi suv. o‗rmon, tuvakdagi o‗simlik, kosmik kema `biosfera 
va hokazolar. 
Ekotizimlar biogeotsenozga nisbatan kcngroq tushuncha hisoblanadi. Har qanday biogeotsenoz 
o‗z navbatida ekotizim bo‗Ia oladi. ammo har qanday ekotizimni biogeotsenoz deb 
bo‗lmaydi. 
,