Andijon davlat unibersiteti psixologiya kafedrasi

Nazorat uchun savollar: 
1.
Ta’lim sohasidagi tub islohatlar. 
2.
Sub’ektdan sub’ekt munosabatlarining mohiyati. 
3.
Yangicha fikrlash va yangicha tafakkurning mazmuni. 
4.
Ijtimoiy psixologik bilimdonlik mohiyati. 
5.
Sakmarali muammola omili. 
6 – mavzu Stressni bartaraf etuvchi treninglar (4 soat) 
Reja: 
1.
Stress haqida tushuncha. Stressni bartaraf etishga qaratilgan treninglarni tashkil qilish. 
 
2.
Stressni bartaraf etishga qaratilgan treninglarning maqsad va vazifalari. 
 
3.
Stressni bartaraf etishda meditatsiyaning roli.
 
4.
Koping terapeya haqida tushuncha va stressni bartaraf etishda koping terapeyani qo‘llash.
 
Stress, psixoterapiya, psixoanaliz, mijoz, terapevt, bixevioristik yыnalish, imploziv terapiya, operant 
metodlar, geshtalьt terapiya, intrektsiya, proektsiya, NLP. 
Psixologiya fani insonning ruxiy olami, xul=i, insonlararo munosabatni urganadi. Uning amaliy 
yunalishi tadkikot predmetining cheklanganligi bilan chegaralanib kolmasdan, balki insonning shaxs sifatida 
usishiga yordam beruvchi bir kancha jabxalarni uziga kamrab oladi va tekshiradi. Psixoterapiyadan fark kilgan 
xolda, bu yunalishlar uz oldiga maksad kilib ruxan nosoglom odamni emas,balki soglom inson shaxsining kamol 
topishini , insonning uzligini anglashga yordam berishni kuyadi. Mazkur amaliy psixologiya yunalishida klinik 
psixologlar va psixolog kontsulьtantlar fanning sunggi yutuklariga tayanib ish olib boradilar. Jamiyat tarakkiyoti, 
Fan-texnika revolyutsiyasi , iktisodiy uzgarishlar insonning ruxiy ekologiyasiga ba’zan salbiy ta’sir kiladi. 
Agarda bunday salbiy ta’sirlar yigilib kolsa, «Toma-toma kul bulur» deyilgandek, odamnmng ruxiyatida 
uzgarishlar sodir bulib, ruxiy kusurlik darajasiga yetishi mumkin. SHuning uchun kasallik paydo bulishidan 
ilgari uning oldini olsa, u xolda insonning barkamol shaxs bulib yetishuviga shart-sharoit yaratiladi. Bu esa 
Amaliy psixologiyaning vazifasidir. 
Mashxur yunalishlardan biri venalik psixolog Z.Freyd tomonidan ishlab chikilgan psixoanalizdir. 
Psixoanaliz ta’limoti buyicha insonning asosiy extiyoji - bu seksual (shaxvoniy) extiyojlardir. Jamiyat axlok 
normalarining bu extiyojlarga karama-karshiligi natijasida inson shaxsida turli xil ruxiy kamchiliklar paydo 
buladi, deb xisoblaydi. Z.Freydning fikricha, bu jarayon ongsiz xolda kechadi, ya’ni odam uzida bu narsalar 
kechayotganligini anglab yetmaydi. 
Insonning xar bir xatti-xarakati « U», «Men», «Mening menligim» lar urtaidagi konfliktlar 
(ziddiyatlar) natijasi deb taxmin kilinadi. 

---

16 
«U» - biologik extiyojlar, «U»ning tabiati asosan ongsizdir. 
«Men» - tashki muxit bilan mulokotdan xosil bulgan ruxiy tuzilmadir. «Mening menligim» - ijtimoiy 
muxit va bu muxit ta’sirlarining tusiklaridir. 
SHu narsalar orasidagi karama-karshiliklar, Z.Freydning fikricha kasalliklarni keltirib chikaradi.
Psixoanaliz nazariyasi psixodinimik yunalish katoriga kiradi. 
Psixodinamik yunalish tarkibiga Yana Adlerning individual psixologiyasini va Yungning analitik 
psixologiyasini kiritish mumkin.
Adler T., Z.Freydning shogirdi, keyinchalik esa undan ajralib uz nazariyasini ishlab chikkan 
olimdir. Uning fikricha, odamda asosan xukmdorlikka intilish xissi ustun turadi. Bolalikdagi bunday intilish 
unda uzini tulik anglamaslik xissini paydo kiladi. Natijada u kattalarga nisbatan uzini kamsitilgan deb 
xisoblaydi. Mazkur psixologik xolat odamning bundan keyingi xayotida muammolar kelib chikishiga sabab 
buladi. Ayrim odamlarda bu xis kamsitilganli majmuasini (kompleksini) keltirib chikarsa, boshkalarda esa 
ustunlik majmuasini (kompleksini) keltirib chikaradi. Adlerning fikricha, bu ikki majmua inson faoliyatining 
asosidir. 
Psixolg Yung xam Freydning shogirdlaridan biri edi. U xam aloxida bir yunalish, ya’ni analitik 
psixologiyani ishlab chikkan. Yungninig fikricha, libido (jinsiy alokaga intilish) inson yashashi, turmush 
kechirishi uchun zaruriy extiyojlar energiyasidir. Uningcha, libido fakat seksuallikdan iborat emas. CHunki 
Yung kollektiv ongsizlik mavjud bulishini kursatib utadi. Yungning fikricha, shaxs individualizatsiya, ya’ni uzok 
davom etuvchi psixologik rivojlanish jarayoni orkali uzinianglaydi. 
Psixoanalizning terapiya sifatida kullanilishi murakkab va uzok kechadigan jarayon xisoblanadi. 
Psixoanalitik terapiyada 5 ta asosiy xolatni ajratib kursatish mumkin: 
1. Mijoz Bilan chukur xissiy munosabatga kirishish. Mijoz bu xolat kechishida uzining ijobiy va salbiy 
xislarini terapevtga yunaltirishi uchun imkoniyat paydo buladi. Buning natijasida mijoz terapevtga uzining xayot 
tajribasini proektsiya kiladi. Masalan onasini rashk kilgan bulsa, terapevtni uz otasi deb, ongsiz ravishda yomon 
kurib kolishi mumkin. 
2. Tushlarni talkin kilish. Tushlar, Freydning fikricha, ongsizlik zonasiga yuldir. 
3. Erkin assotsiyalar - mijoz bir-biri bilan boglanmagan fikrlarni bildiradi. Terapevt uni erkin xolda 
eshitib turib xulosa chikarishi lozim. 
4. Terapevt mijoz karshiliklarini aniklab, uning sababini tushunib yetishi kerak. 
5. Terapevtning tushuntirishi natijasida mijoz bolaligida bulgan xodisani ob’ektiv ravishda boshidan 
kechirganday xis etib, katarsis okibatida kasallik yuk bulib ketishiga olib kelish jarayonidir.