|
В-ҳужайралар массасининг камайиши.
-ҳозирги кунга келиб қуйидагилар исботланган;
- Глюкозотоксиклик феномени – гипергликемиянинг ўзи оролча ҳужайралари
- Ошқозон ости бези фибрози ва амилоидози – физиологик шароитда проинсулиндан инсулин ҳосил бўлишида иштирок этувчи оқсил – амилиннинг тўпланиши. Бу жараён ҚД 2 турида бузилган бўлиб, амилиннинг оролча тўқималарида ортиқча тўпланишига олиб келади.
- В-ҳужайраларнинг гипергликемия стимуляциясига сезувчанлигининг пасайиши (йўқолиши).
В - ҳужайралар дисфункцияси.
- Глюкозанинг тўқималарга транспортида аҳамиятли бўлган инсулин секрециясининг дастлабки (эртанги) пикининг йўқолиши;
- Инсулиннинг базал секрециясининг ҳар ҳил фонида (наҳорда текширилганда гиподан тортиб гиперинсулинемиягача) гипергликемия билан стимуллашга жавобан инсулиннинг «теккизлашган» секрецияси.
Инсулинга резистентлик.
Инсулин антагонистлари:
-инсулинга антителолар;
-инсулин рецепторларига антителолар
-қонтринсуляр гормонлар
Глюкозани трансмембрана ўтказувчиларининг фаолиятини бузилишлари.
Рецепторлардан кейинги бузилишлар.
2-тур қандли диабетнинг ривожланиши ҳавфини кучайтирувчи омилларга қуйидагилар киради: ота-оналарнинг ушбу касаллик билан ҳасталанганлиги ёки наслда ушбу касалликнинг борлиги, боланинг 4 кг дан оғир вазнда туғилиши, семизлик, стресс, инфекция ва бошқалар.
ҚАНДЛИ ДИАБЕТ КАСАЛЛИГИДА МОДДА
АЛМАШИНУВИНИНГ БУЗИЛИШЛАРИ
Углевод алмашинувининг бузилиши.
Охирги ўн йилларда қандли диабет патогенезининг кўп аспектлари аниқланган. Диабетологиянинг ушбу бўлимининг ривожланишида биохимиянинг ҳужайралар мембранасининг тузилиши, гормонлар тузилиши ва бошқаларнинг аҳамияти катта бўлди. Қандли диабет кўп ҳолларда инсулинниг нисбий етишмовчилиги (панкреасдан ташқари) баъзида абсолют етишмовчилиги (панкреатик) сабабли пайдо бўлади. Инсулин 20 дан ортиқ реакцияларда қатнашиб, глюкозани ёғ ва мускул тўқималари ҳужайраларига киришини енгиллаштиради, глюкозадан энергия олиш жараёнида қатнашади, озуқа моддаларини ёғ ва гликоген кўринишида захира қилишда катнашади ва уларнинг сарфланишига қаршилик қилади. Инсулин ошқозон ости бези ҳужайраларида фаол бўлмаган проинсулин сифатида ишлаб чиқарилади. У-ҳужайралар ичида тўпланади ва ҳужайралар уларнинг зарурлиги ҳакида сигнал олмагунча чиқармайди. Проинсулин махсус протеаза таъсирида фаол инсулинга айланади.
Қонга тушган инсулинлар бир хил эмас, бир қисми қонда эркин ҳолда қолган қисми эса зардоб оқсили трансферрин билан комплекс ҳосил қилади. Боғлиқ инсулин қон айланишида унинг заҳира кўриниши бўлишидан ташқари шу кўринишда ёғ тўқималарига етказилади, мускул тўқимасига таъсир қилмайди. Қондаги эркин инсулин фаол бўлиб мускул тўқимасига таъсир қилади, ёғ тўқимасига таъсир қилмайди, эркин ва боғлиқ бўлган инсулинлар фарқи молекуляр масса, иммун ва биокимёвий хусусиятлари биландир. Инсулин ишлаб чиқариш қондаги глюкоза миқдори, Са2 + ионлар ҳамда аминокислоталар-аргининг ва лейцин билан бошқарилади. ҚД-2тури патогенези ҳужайралар ва переферик инсулинга боғлиқ бўлган тўқималар рецептор аппаратларининг бузилиши билан боғлиқдир. Инсулиннинг гормонал антогонистларига СТГ, АКТГ, глюкокортикоидлар, катехоламинлар тироксин, тирйодтиронин ва глюкогон киради. Инсулиннинг ногормонал антогонистларига: ёғ кислаталари, липопротеин ингибитори, инсулинга қарши антитело ва Филд омили киради. Инсулин антогонистларининг қонда ортиши инсулинга резистентликни кучайтиради.
Инсулин етишмовчилиги инсулинга муҳтож, тўқималарда ҳужайралар ичига глюкоза киришининг бузилишига; аэроб гликолиз ва Кребс цикли ферментлари фаоллигининг пасаяйишига, энергия дефицити, ҳужайраларда гипоксия ривожланишига; гликогенолиз ва глюқонеогенез, ҳамда глюкоза – 6 – фосфатдан глюкоза ҳосил бўлишининг кучайишига сабаб бўлади. Буларнинг ҳаммаси қондаги қанд миқдорининг ортиши – гипергликемияга олиб келади. Қондаги канд миқдорининг 8,8-10,0 ммоль/лдан ортиши (n да 4,4-6,1 ммоль/л) глкозурия (буйрак каналчаларида глюкоза реабсорбциясининг пасайиши, буйраклар орқали глюкозанинг ортиқча фильтрацияси туфайли) ривожланишига, бу эса ўз ўрнида сийдикнинг осмоляр босимнинг ортишига ва полиурияга ( кўп сийишга), чанқашга ва сувсизланишга олиб келади. Чанқашнинг кучайишига қоннинг осмолярлигининг ортиши (гипергликемия туфайли) сабаб бўлади.
Қоннинг осмолярлигини қуйидаги формула ёрдамида ҳисоблаб чиқариш мумкин:
Қоннинг осмолярлиги мосм/л = 2 [Na +K (ммоль/л)] + қондаги қанд (ммоль/л).
Қоннинг нормал осмолярлиги 297+-2 мосм/л ни ташкил этади.
Инсулиннинг узоқ вақт етишмовчилиги глюкоза ва мочевина фильтрациясининг кучайишига олиб келади, бу ҳолат буйрак каналчалари орқали сув ва электролитлар реабсорбциясининг камайишини чақиради. Натижада электролитларнинг (натрий, калий, магний, фосфор) йўқотилиши ва дегидратация кучаяди. Калийнинг чиқиб кетиши ва глюкозадан гликоген ҳосил бўлишининг камайиши умумий ва мушаклар қувватсизлигига олиб келади. Энергия дефицитига жавобан полифагия (кўп овқатланиш) ривожланади.
Қандли диабетда углеводлар алмашинувининг бузилиши гиперлактоцидемия кўринишида ҳам бўлади 1,843 ммоль% (16,5мг5) соғлом одамларда 0,62-1,33 ммоль% (5,6-12 мг%). Гиперлактоцидемия – бу қонга сут кислотасини кўп миқдорда склет мускулларидан, талоқдан, ичак деворларидан, буйрак ва ўпкадан тушиши билан ҳарактерланади.
Қандли диабет билан ҳасталанганларда глюкоза метаболизмининг инсулинга боғлиқ бўлмаган йўллари фаоллашади буларга; полиол (сорбитол), глюкуронат ва глюкопротеин йўллари киради. Глюкоза альдозредуктоза ферменти таъсирида сорбитолга айланади. Сорбитол сорбитолдегидрогеназа таъсирида фруктозага айланади, фруктозанинг кейинги метаболизми гликолиз йўли билан кечади. Сорбитол дегидрогеназа инсулинга муҳтож фермент бўлиб, инсулин дефицити шароитида сорбитолнинг фруктозага айланиши бузилади. Қандли диабет касаллигида инсулинга муҳтож бўлмаган тўқималарда: нерв толаларида, кўз гавҳарида сорбитолнинг ортиқча тўпланиши кузатилади. Сорбитол-юқори осмотик модда бўлиб, ўзига сувни тортади. Бу ҳолат ҚД да нейропатия ва катаракта ривожланишининг битта механизмидир.
Нормада глюкоза уридиндифосфатглюкоза орқали глюкурон кислотасига айланади, бундан ташқари гликоген синтезида ҳам иштирок этади. Қ.Д. да уридиндифосфатглюкозанинг гликоген синтезида иштирокининг камайиши глюкурон кислотасининг ва глюкозамингликанлар синтезини кескин кучайишига сабаб бўлади, бу эса ангиопатиялар ривожланишида аҳамиялидир.
Бундан ташқари глюкопротеинларнинг интенсив синтезланиши ҳам ангиопатия ривожланишига олиб келади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
