Anatomiya 2014. indd

O‘smalar tuzilishining xususiyatlari

O‘sma boshqa patologik jarayonlar natijasida hosil bo‘lgan 

to‘qimalardan o‘zgargan yoki noto‘g‘ri embrional rivojlanish so-

dir bo‘lgan qismlardan o‘sa boshlaydi. O‘smali jarayonlar ko‘p 

bosh lanadigan o‘zgargan bunday qismlarni «o‘smadan oldingi» 

yoki «rakdan oldingi» qismlar deb ataladi. Avval o‘sma kurtagi 

so‘ngra o‘sma hosil bo‘ladi. U hujayralarning kariokinetik hamda 

to‘g‘ri bo‘linishi yo‘li bilan chegarasiz o‘sib ketaveradi.

---

48

O‘smalar turli-tuman tuzilishga ega, ammo umuman olgan-

da, o‘sma o‘zi kelib chiqqan to‘qimani u yoki bu darajada es-

latib turadi. Har bir o‘smada parenhima, ya’ni o‘smaning o‘z, 

spetsifik to‘qimasini va tomirlar hamda nervlari bo‘lgan birik-

tiruvchi to‘qima elementlarini tafovut qilish mumkin. O‘sma-

ning mo‘tadil to‘qimadan farqi, o‘smada parenhima

 

bilan bi-

riktiruvchi to‘qima elementlarining noto‘g‘ri nisbatda bo‘lishida, 

o‘smaning tuzilish atipizmasidadir. To‘qima va hujayra atipizma-

si tafovut etiladi. To‘qima atepizmasi o‘sma tarkibiy elementla-

rining noto‘g‘ri nisbatida namoyon bo‘ladi. Har bir normal a’zo-

ning istalgan to‘qimasi muayyan tuzilishga ega: bezlar bo‘lakcha-

lardan tuzilgan, har bir bo‘lakchadan bir-biri bilan qo‘shilib ke-

tadigan va umumiy chiqaruv nayini hosil qiladigan bez naychala-

ri boshlanadi, mushaklar ma’lum yo‘nalishda boradigan va paylar 

bilan birikadigan mushak tutamlariga birlashgan tolalar guruhi-

dan tuzilgan: qon tomirlar har bir a’zo uchun xarakterli bo‘lgan 

aniq tuzilgan to‘rni hosil qiladi.

Hujayra atipizmi o‘sma parenximasining hujayralariga taalluq-

li bo‘lib, hujayralar, ayniqsa, yadrolarning o‘lchami va shakllari-

ning o‘zgarishida namoyon bo‘ladi. O‘smaning hujayralari va ya-

drolari shakli va o‘lchami bo‘yicha haddan tashqari turlicha – po-

limorf bo‘ ladi. Ko‘pincha, o‘sma hujayralarida oqsil donalari, yog‘ 

tomchilari, glikogen va hokazo ko‘rinishidagi turli-tuman kiritma-

lar topiladi.