Anatomiya 2014. indd

Toshlarning hosil bo‘lishi. Toshlar yoki konkrementlar u yo 

bu bo‘shliqli a’zolar hamda bezlarning chiquv naylarida erkin 

holda yotuv chi qattiq tuzilmalardir. Ko‘proq o‘t pufagi, buyrak 

jomi va qovuq tosh lari uchraydi. O‘t va buyrak toshlarining hosil 

bo‘lishi o‘t toshi va buyrak toshi kasalliklarining asosida yotadi.

O‘t pufagining toshlari, odatda, xolesterin almashinuvining 

buzilishi natijasida o‘tda xolesterin ko‘proq ajralib chiqqanda y oki 

o‘t pufagining yallig‘lanishi tufayli hosil bo‘ladi. Ular ko‘chgan 

epiteliyning shilliq bo‘lakchalari, o‘lgan bakteriyalar yig‘indisi 

atrofiga qatlamlanuv chi xolesterindan iborat bo‘ladi. Toshlar qat-

---

317

lam-qatlam yoki nursimon tuzilishga ega. O‘t pufagining tosh-

lari yakka va ko‘p sonli bo‘lishi mumkin. Ba’zida ular faqat o‘t 

pufagidagina emas, balki jigar ichi yo‘llarida ham hosil bo‘ladi. 

O‘t pufagining toshlari o‘t toshi kasallikgining xurujlarni kelti-

rib chiqarishi mumkin. Bu xuruj lar o‘t yo‘lining tosh bilan beki-

lib qolishi yoki shu yo‘lning shilliq pardasi mayda toshlar bilan 

ta’sirlanishi natijasida spazmaga uchra shi oqibatida og‘riqlar bilan 

davom etadi. O‘t pufagining yallig‘lanish jarayoni davomida hosil 

bo‘lgan toshlar kasallikning kechishini og‘irlashtiradi.

Buyrak jomi va qovuq toshlari siydik kislota tuzlarining yoki 

oksalat va fosfor kislotalarining to‘planishidan hosil bo‘ladi. O‘t 

pufagining tosh lari kabi ular ham yakka va ko‘p sonli bo‘lib, an-

cha katta bo‘lishi mumkin. Toshlar siydik nayiga tushib qolib, siy-

dik oqishining buzilishiga olib kelishi mumkin. Siydik nayi shilliq 

pardasining ta’sirlanishi natijasida kelib chiqadigan spazma tufay-

li kuchli og‘riq lar xuruji sifatida buyrak sanchig‘i paydo bo‘ladi. 

Siydik oqishi uzoq vaqt to‘xtab qolganda u buyrak jomida to‘pla-

nib, uni kengaytirib, buyrak to‘qimasini bosib qo‘yadi va uni atro-

fiyaga olib keladi. Bu jarayonni gidronefroz deb ataydilar.