Analitik, fizik-kolloid va biologik kimyo

Gidrolizning tuz tabiatiga bog’liqligi.

To’z hosil qiluvchi		Tuzlar	Gidroliz turi	Eritmaning muhiti
Kislota	ass
Kuchli	Kuchsiz	ZnCI2; AICI3; NH4NO3; (NH4)2SO4; FeSO4;	Kation bo’yicha gidroliz	Kislotali (рН 7)
Kuchsiz	Kuchli	CH3COOK, K3PO4, Na2CO3, NaCN	Anion bo’yicha vujudga keladi.	Ishqoriy (рН>7)
Kuchsiz	Kuchsiz	(NH4)2S , (NH4)2CO3, NH4CNS	Kombinirlangan gidroliz, kuchli darajada vujudga keladi	Neytral (рН =7)
Kuchli	Kuchli	NaNO3, KCI, K2SO4, CaCI2, KNO3	Gidroliz sodir bo’lmaydi.	Neytral (рН- 7)

Fe(CH₃COO)₃ + H₂O ↔ Fe(OH)(CH₃COO)₂ + CH₃COOH

Fe(OH)(CH₃COO)₂ + H₂O ↔ Fe(OH)₂ (CH₃COO) + CH₃COOH
Tuzlarning gidrolizlanish xususiyatidan sifat analizida foydalaniladi. Aksincha, ba‘zan gidroliz analizga xalal beradi, bunday hollarda unga yul quymaslik kerak.

Amfoterlik. Ayrim kationlarning gidroksidlari ham Kislota, ham asos xossalariga ega bo’lsa, ular amfoter moddalar deb ataladi. Ularning asosli xossalari Kislotali muhitda, Kislotali xossalari esa ishqoriy muhitda namoyon bo’ladi.

Amfoter gidroksidlarga AI(ОН)₃, Cr(ОН)₃, Zn(ОН)₂, Рb(ОН)₂ , Sn(OH)₂ ва boshqa birikmalar kiradi.

Elektrolitik dissotsiatsiya nazariyasiga ko’ra amfoterlik ayrim gidroksidlarning suvdagi eritmalarida ikkiyunalishda, ya‘ni vodorod ionlarini hosil qilib yoki gidroksil ionlarini hosil qilib dissotsilanishi bilan tushuntiriladi. Masalan, AI(ОН)3, ning tuyingan eritmasiga kattik faza bilan dissotsiatsiya maxsulotlari orasida quyidagi muvozanat mavjud :

AI³⁺ + 3ОН- ↔ AI(ОН)₃ ↔ AIО^-2 + НО + Н₂О + Н⁺

Kislotali muhitda ishqoriy muhitda

Eritmada ОН- ionlarining kontsentratsiyasi ortganda muvozanat ungga, ya‘ni alyuminat ionlari hosil bo’lish tomoniga siljiydi. Н+ ionlarining kontsentratsiyasi ortganda muvozanat chapga siljiydi, ya‘ni AI³⁺ kationining eritmadagi kontsentratsiyasi ortadi. Shunday qilib, Kislotali eritmalarda alyuminiy AI³⁺ kationi ko’rinishida, ishqorli ertmalarda esa alyuminat AIО^-2 anioni holida mavjud bo’ladi. AI(ОН)₃ Kislota va ishqorlar bilan quyidagi tenglamalarga muvofiq ta‘sirlashadi:

AI(ОН)₃+ НСI = AI СI₃ + Н₂О

AI(ОН)₃+ NaОН = NaAIО₂ + 2 Н₂О

Gidroksidlarning amfoterlik xossalaridan foydalanib kationlarni bir – biridan ajratish mumkin. Masalan AI³⁺, Zn²⁺ va Cr³⁺ ionlarining amfoterlik xossalaridan foydalanib, ularni uchinchi gruppaning boshka kationlaridan ajratish mumkin. КОН ta‘sirida uchinchi gruppaning barcha kationlari gidroksidlar ko’rinishida cho’kmaga tushadi, ammo ortiqcha ishqor ta‘sir etganda AI(ОН)₃, Cr(ОН)₃ va Zn(ОН)₂ gidroksidlar eriydi. Ular eritmada tsinkat ZnО₂^-2, alyuminat AIО^-2 va xromit CrО^-2 anionlari holida bo’ladi. Kationlar gidroksidlarining amfoterlik xususiyati bilan III, IV, V gruppa kationlarining xossalarini urganishda anik misollarga duch kelamiz, ana shunda amfoterlikning analitik ximiyadagi roli yanada ravshan bo’ladi.