Analitik, fizik-kolloid va biologik kimyo

3-4-LABORATORIYA ISHI
Kationlarning birinchi analitik guruhi va ularning birikmalarini

biologik axamiyati.

Birinchi guruh kationlari analizining nazariy asoslariga anorganik kimyo bosqichida mukammal o’tilgan elektrolitik dissosiyalanish nazariyasi, vodorod ko’rsatkich, kimyoviy muvozanat va bufer eritmalarning ta’sir etish mexanizmlarini qisman eslash zarur.

Birinchi analitik guruhga K⁺, Na⁺, NH₄⁺ va Mg²⁺ kationlari kiradi. Bu kationlarning hammasi rangsiz. Kaliy, natriy, ammoniyning deyarli hamma tuzlari, gidroksidlari suvda yaxshi eriydi, shuning uchun guruh reagentn yo’qdir.

Birinchi guruh kationlarining birikmalari muhim ahamiyatga ega. Ularning xlorid, nitrat, sulfat va karbonat tuzdari tuproqdan suvga tez o’tadi. SHo’rlangan tuproqda NaCl, KCl, Na₂SO₄ va NaHCO₃ ko’p miqdorda uchraydi. K⁺ va NH₄⁺ kationlari mineral o’g’itlar tarkibiga kiradi. NH₄H₂RO₄, (NH₄)₂ HPO₄, (NH₄ )₃ PO₄.

NH₄NO₃,(NH₄)₂SO₄, KNO₃, KCl, K₂CO₃ va K₂SO₄ tuzlari holida mineral o’g’it sifatida ishlatiladi.

Birinchi gurux kationlarining sifat reaksiyalari

Analitik kimyodan laboratoriya mashg’ulotlari o’tkaziladigan xonalarda har bir talaba uchun alohida joy ajratilishi kerak. Ish joyida har ikki talaba uchun gaz gorelkasi, metall shtativ, probirka tutkich, probirkalar uchun shtativ, suv hammomi, asbestlangan to’r, pipetka, shisha tayoqchalar, reaktivlar turaditan shtativ — analitik shtativ va probirka yuvish uchun shyotka bo’lishi kerak.

Bulardan tashqari laboratoriya xonasida elektr pechi, sentrifuga, suv nasosi bo’lishi shart.
Kaliy kationiga (K⁺) xos reaksiyalar.

Reaksiyalarni KC1, K₂ SO₄, KNO₃ tuzlarining birontasining eritmasidan foydalanib o’tkaziladi.

1. Natriy gidrotartorat NaHC ₄H₄O₆ ta’siri Natriy gidrotartorat eritmasidagi K⁺ ionining konsentrasiyasi etarli bo’lganda kaliy gidrotartorat — oq kristall cho’kmasini hosil qiladi.

K C1+NaHC₄H₄O₆= KHC₄H₄O₆+NaC1

K ⁺+Cl^--+Na⁺ +HC₄H₄O₆^-₌ KHC₄H₄O_b+Na⁺+C1^--

K ⁺+HC₄N₄O₆^---= KHC₄N₄O₆

Hosil bo’lgan cho’kma mineral kislotalarda, ishqorlarda va issiq suvda eriydi.

KHC₄H₄O₆+HC1=H₂C₄H₄O₆+KC1 KHC₄H₄O₆+NaOH=NaKC₄H₄O₆+H₂O

Reaksiyaning bajarilishi: 2 — 4t KC1 eritmasiga 3—-5t reaktivdan qo’shib, probirkani devorlari shisha tayoqcha bilan ishqalab sovuq suv oqimida sovitilsa, oq kristall cho’kma hosil bo’ladi.

2. Natriy kobaltinitrit Na₃[ CO(NO₂)₆ ]tasiri.

Kaliyning neytral yoki kuchsiz kislotali eritmasiga reaktivdan qo’shilganda Kaliy —Natriy kobaltiteksanitritni K₂Na[Co(NO₂)₆]

sariq kristall cho’kmasi hosil bo’ladi.

2KCl⁺ +Na₃[Co(NO₂)₆]=  K₂Na[Co(NO₂)₆]+2NaS1

2K⁺+Na⁺[Co(NO₂)₆]³=  K₂Na[Co(NO₂)₆]

Xuddi shunday cho’kmani NH₄⁺ ham hosil qiladi, shuning uchun reaksiyani uning ishtirokisiz o’tkazish kerak.

Reaksiyaning bajarilishi: 2—3 t KC1 eritmasiga 2-3t yangi tayyorlangan reaktivdan qo’shilganda sariq kristall cho’kma hosil bo’ladi.

Analiz qilinayotgan eritma pH=7 atrofida bo’lishi kerak, agar eritmani muhiti ishqori bo’lsa reaktiv parchalanib Co(OH)₂ ni hosil qiladi.

Na₃[Co(NO₂)₆]+3NaOH=  Co(OH)₃+6NaNO₂

3. Alangani bo’yalishi. Kaliy tuzlarl gorelkaning rangsiz alangasini binafsha tusga kiritadi.