Analitik, fizik-kolloid va biologik kimyo

7-LABORATORIYA ISHI

BIRINCHI, IKKIGNCHI VA UCHINCHI GURUH ANIONLARIGA

XOS SIFAT REAKSIYALAR
Anionlarni analitik guruhlarga bo’linishi. Anionlar sifat analizining usuli kationlar analizining usulidan farqlanadi.Anionlarni sinflarga bulinishining turli usullari ma’lumdir. Anionlar sinflarning mavjud sistemalari ularning bariyli va kumushli tuzlarining eruvchanligiga, anionlarning. kislotalarga bo’lgan munosabatga, oksidlovchi va kaytaruvchi reaksiyalar bilan reaksiyalarga qanday kirishishiga asoslangan.

Kationlardan farqli o’laroq, barcha anionlarni tekshirilayotgan eritmadan bo’lib — bo’lib analiz qilish mumkin. Guruh reagentlari anionlarni guruhlarga ajratish uchun emas, ularni topish uchun ishlatiladi. Ushbu qo’llanmada anionlar, ularga BaC1₂ va AgNO₃ ning ta’siriga ko’ra uch guruhga, ajratiladi. Birinchi analitik guruhga SO₄^2- , SO₃^2- , , B₄O₇^2- , SiO₃^2-, C₂O₄^2- ionlari kiradi. Ular Va²⁺ kation ishtirokida neytral yoki kuchsiz ishqoriy muhitda suvda erimaydigan, bariyli tuzlarini hosil qilib -cho’kmaga tushadilar.

Birinchi guruh anionlarining birikmalari qishloq xo’jaligida keng qo’llaniladi. Masalan: (NH₄)₂SO₄ , K₂SO₄ , Ca₂(H₂PO₄)₂ , NH₄H₂PO₄ , (NH₄)₂PO₄ mineral o’g’itlar CaSO₄•2H₂O gips tuproqning sho’rlanish, darajasini pasaytirishda, CuSO₄•5N₂O , FeSO₄•7N₂O zaxarli ximikat sifatida ishlatiladilar. Kuchli kislotali bo’lgan tuproqlarni neytrallash uchun dolomit CaSO₃•MgSO₃ (ohaklashda) ishlatiladi. Borat ionlari (BO₂^2- yoki B₄O₇^2-) bor birikmalar esa mikroo’g’it sifatida keng qo’llaniladi. Ikkinchi guruh anionlariga C1^-, Br ^- , J^- , S^2- ionlari kiradi. Bular guruh reagenti AgNO₃ bilan suvda va kislotalarda erimaydigan kumush tuzlari cho’kmalarini hosil qiladi.

Qishloq ho’jaligida NH₄Cl , KC1 va KClNaCl mineral o’g’it sifatida, BaCl₂ , HgCl₂ — zaxarli yadoximikat sifatida ishlatiladi. Tuproqning yuqori qatlamida tuzlarni miqdori 2% yuqori bo’lsa, sho’r tuproq deyiladi va sho’rlikni NaC1, CaCl₂ , MgCl₂ tashkil etadi. Xlori ioni tabiiy suvda erigan xolatda bo’ladi. 1 litr ichimlik suvida uning miqdori 40mg. oshmasligi kerak. Tabiatda oqsil moddalarni parchalanishida vodorod sulfid va sulfid birikmalari hosil bo’ladi. Yod qalqonsimon bez ishida ishtirok etib, o’zining organizmiga ta’sirini namoyon qiladi. Yodlari bo’lmagan ichimlik suvlarini iste’mol qilish endokrin kasalliklarga sabab bo’ladi. Uchinchi guruh anionlariga NO₃^- , NO₂^- CH₃COO^- ionlari kiradi. Bu guruh anionlari uchun guruh reagenti mavjud emas. NaNO₃, KNO₃, Ca(NO₃)₂ , NH₄NO₃ lar qishloq ho’jaligida azotli o’g’itlar sifatida keng ishlatiladi.
Birinchi analitik guruh anionlari va ularning hususiy reaksiyalari.

SO₄^2- anioniga hos reaksiyalar.

Reaksiyalarni Na₂SO₄ eki H₂SO₄ eritmasi bilan o’tkaziladi.

1.Bariy xlorid ta’siri. SO₄^2- ionlari BaC1₂ bilan suvda, kislotalarda erimaydigan oq cho’kma bariy sulfatni hosil qiladi.

BaCl₂+Na₂SO₄ =  BaSO₄+2NaCl

Ba²⁺+SO₄^2- =  BaSO₄

Reaksiyaning bajarilishi: 2g BaCl₂ eritmasiga 2g Na₂SO₄ eritmasidan ko’shilganda oq cho’kma hosil bo’dadi. Cho’kma suv va kislotalarda erimaydi. Sinab ko’ring.

2.Qo’rg’oshin asetat Pb(CH₃COO)₂ ta’siri.

H₂SO₄+Pb(PH₃COO)₂=  PbSO₄+2CH3COOH

SO₄^2-+Pb²⁺=  PbSO₄

Reaksiyaning bajarilishi: 4 — 5 H₂SO₄ eritmasiga 5—6 Pb(CH3COO)₂ eritmasidan qo’shilganda oq cho’kma — qo’rg’oshin sulfat hosil bo’ladi. Cho’kma kons. H₂SO₄ erib qo’rg’oshin bisulfatni hosil qiladi.

PbSO₄+ H₂SO₄ =Pb(HSO₄)₂