Ҳамид Зиёев (Тарбиявий ривоятлар, ҳаётий сабоқлар)

Қайнона Хосият хола сўз олибди:
— Мен ёшлигимда онамдан эшитган эдимки, бир киши уйи эшигининг тагида, яъни кўчада, айтганимни қилади, айтмаганимни қилмайди, деб бақириб хотинини ураверибди. Бундан таажжубланган одамлар, ахир, айтганингизни қилса нимага урасиз, деб сўраганларида, мен қачонгача уни қил, буни қил, деб кетидан юравераман, ўзича ҳам бир ишни қилсинда — деган экан. Буни қарангки, менга шундай келин тушган. Ўз вақгида онам айтган ўша воқеага аҳамият бермай у одамдан нафратланган эдим. Бошимизга тушгандан кейин унинг ҳақлигини англадим. Келиним оёқ остида нима учраса, ўзича четга олиб қўймай, босиб кетаверади. Унга ётган ўрнингизни ва уйингизни йиғиштиринг, дейиш шарт. Акс ҳолда улар сочилганича қолаверади. Ҳовлига чиққанда чой тайёрланг ва дастурхонни езинг, демасангиз юравера-ди. Қозонда овқат қайнаб турганда оловни пасайтириб қўйинг демасангиз, қайнайвериб тамом бўлади. Кирларни думалоқ қилиб, тўғри келган жойга қўяверади, агар уларни ювинг, демасангиз ётаверади. Унга ишониб неча марта хамир ачиб кетди. Айтганингиздан кейин сигир соғади. Лекин сутни пиширишни унутиб, бир жойга қўйиб кетади. Ўғлимга нисбатан ҳам ўзича меҳрибонлик қилмайди. Ҳамма вақт унга, эрингиз келганда салом беринг, қўлидаги нарсасини дарҳол олинг, чой тайёрланг, дейишни ўргата бериб чарчадим. Эри кириб келганда салом бермай безрайиб тураверади. Биз эрхотин меҳмонга кетиб икки кун уйда бўлмадик. Лекин хаёлим уйда бўлиб хотиржам юра олмадик. Қайтиб келсак, ҳовли ва уиларнинг ифлослигига қараб бўлмайди. Ошхонага-ку яқинлашиб бўлмайди. Ҳатто сигирни соғмабди, ўғлим ишдан чарчаб кеч келади. Шунга қарамай, кундузи билан оч ётган сигир ва қўйларни овқат-лантирибди. Фурсат келганда қудамга қизининг айбини ётиғи билан айтилмаганда деди: "Вой қуда, ҳозирги келинлар эри ва қайноналарини бошида ёнғоқ чақаяпти, тили-жағи йўқ келинни олдингиз, минг маротаба шукур қилинг".Охири ўғлим, хотинига жавоб беришга мажбур бўлди.
Сўз қайнона Мастура холага берилибди:
Гапни чўзиб ўтирмай, шуни маълум қиламанки, келинимнинг фикри-зикри кийим-кечакда ва пардоз қилишда- Янги кийимларини кийиши билан босар-тусарини билмай, ғўдайиб ва шаҳдам қадам ташлаб шундай юриш қиладики, ҳайрон қоласиз. У тўйлар ва меҳмонда ўзини кўз-кўз қилишни жонидан севади. Агар кимдир мақгов сўзларини айтса, димоғи кўтарилиб, ҳеч кимни менсимай қолади. У ўзининг нархини ошириш учун бошқа аёлларнииг чеҳраси ва кийимини масхара қилади. Ай-ниқса, келиним онаси билан ёнма-ён ўтириб қолса авжига чиқади. Онаси ёнатрофдагиларга: — Анави келиннинг бурни пучуқ, кўзи битнинг кўзига ўхшар экан ёки кийинишни билмайдиган бетамиз экан, дейди. Гап орасида ўз қизини мақтаб қўяди.
Бир аёл, усти ялтироқ ва ичи қалтироқ келинлардан Ҳудонинг ўзи асрасин, деганида қудамнинг жон-пони чиқиб:
— Ҳасадгўйлар дастидан яхши кийимда юриб ҳам бўлмай қолди — деб ғазабланди.
Келиним билан онасининг дунёқараши бир хил, ўзларини кўз-кўз қилишга интилади ва бу йўлда ҳеч нарсадан тоймайдилар. Улар учун уй-рўзғор ишлари, одамгарчилик, камтарлик, андиша ва эрга меҳрибонликнинг аҳамияти йўқ. Ҳозир шу тарзда яшаб турибмиз. Менимча, у келинликка ярамайди.