A`meliy sabaq №8 I. Tema: Qan jaratiwshi ha`m immun qorg`aw organlarinin` mikroskopiyaliq du`zilisi II

Sarı su`yek kómigi. Erjetken adamlarda nay tárizli suyeklerdiń diafiz b ólimin toltırıp jaylasadı. Onıń sostavı tiykarınan may toqımalarınan turıp ,onıń tsitoplazmasında lipoxrom pigmentleri bolg`anı ushın sarı reń beredi. Sarı suyek kómigi jas ótkeni sayın k ólemi k óbeye baslaydı. Qızıl suyek kómiginde de adam qartayg`an sayın ondag`ı tiykarg`ı kletkalar may, silekey kletkaları menen orın almasadı, sol sebepli qan kletkalarınıń qayta tikleniwi (regeneratsiyası) jas ótken sayın biraz t ómenleydi. Bull protsess jas organizmde joqarı boladı.
Ayırsıman (timus) bezi –immun sistemasınıń oraylıq organı bolıp, bunda immunologik protsesske qkatnasıwshı tiykarg`ı kletkalardan
biri bolg`an T-limfotsitler rawajlanadı.
T-limfotsitlerdiń baslang`ısh kletkaları suyek kómiginde payda bolıp olar qan arqalı timusqa keledi xám bul jerde olar antigenge baylanısı bolmag`an T-limfotsitlerge differentsiyalanadı. Timus T-limfotsitopoezdiń tiykarg`ı oraylıq organı bolıwı menen qatar ózinen xár qıylı biologiyalıq aktiv zatlardı islep shıg`arıw qasietine de iye boladı. Bull zatlar timin garmonlar dep atalıp , olardıń eń áxmietlisi T- limfotsitlerdiń differentsiyalanıwında aktiv qatnasıwshı timozin, timopoetin ,timulin xám timustıń gumoral faktorları bolg`an garmonlar kiredi. Timusta jetilgen T-limfotsitler periperik organlardıń ayrıqsha timusqa tobe (T) zonalarında jaylasadı xám usı jerde k óbeyip qorg`anıw reaktsyalarına qatnasadı. Timus xizmetiiń tuwma yamasa belgili bir kesellik tásirinde buzılıwı organizmniń qorg`anıw reaktsiyalarınıń keskin páseyiwine alıp keledi. Bunday jag`daylar immunitet jetispewshiligi yaki immunodefitsit xalatlar dep ataladı. Bug`an mısal qılıp adam immunodefitsitin keltirip shıg`arıwshı viruslı immunodefitsit sindromın (SPİD) k órsetiwge boladı.
Rawajlanıwı.Timus embrion rawajlanıwınıń 4-xáptesinde jutqınshaq ishek epiteliyasınıń 3-4- jup sag`aq qaltashaları tárepinde payda boladı. Bull jerde k óp qabatlı epiteliya baslamaları formasında mezenximag`a batıp kiredi . Epiteliya baslamasınıń distal b óliminen bezdiń dene b ólimi, al proksimal b ólimi sozılıp ,shıg`arıw nayına uqsas nay payda boladı. Rawajlanıwdıń 7-xáptesinde timus tek epiteliyanıń baslama turinde boladı, 8-10 xáptelerde bez denesi b óleklerge b ólinedi , keyin bezge qan tamırları arqalı bawırdan qannıń ózek kletkaları keledi. Olardan 11-12 xáptelerde T-limfotsitlerdiń ayrıqsha retseptorlarg`a iye bolg`an limfotsitler formalanadı. Timusta ushırasatug`ın barlıq limfotsitler turin timotsitler dep ataladı ,usılar menen birge timusta ózek kletkalardan bez sırtqı ortalıg`ın jartıwshı makrofag xám interdigiterlawshı kletkalar (İDK)differentsiyalanadı. Timustıń epiteliyaları óz náwbetinde ózgeriske ushırap, olar juldız formalı bolıp ,olardıń ósimteleri bir biri menen birlesip ,tordı payda etedi sonlıqtan da olardı timusta retikulo epiteliya (tor payda etiwshi) kletkalar dep ataydı. Olardıń tsitoplazmasında áste aqırın timik garmonlar saqlawshı k óbiksheler xám tonofibrillalar payda boladı. Embrion rawajlanıwınıń 4-ayında bezdiń mańız zonasında epiteliya kletkaları qatlam-qatlam bolıp jaylasıp GASSOL denesin payda etedi.
Embrion rawajlanıwınıń 5-ayında timustıń rawajlanıwı tolıq tamalanadı. Qızıl suyek formalang`ang`a shekem timusta T-limfotsitler jetkerip beriwshi tiykarg`ı orın boladı.