Amea folklor institutu

Ýazyň ýok, gyşa ýetdiň.
Tərcüməsi:
Altmışa yaş yetirdin,
Başın qəmə batırdın,
Xoş günlərin ötürdün,
Yazın yox, qışa yetdin.
(Məxdumqulu, 2010: 231-234)
Altmyşda gyş öýe girdiň,
Altmyş bäşde jandan irdiň,
Ýetmişde gunça gül tirdiň,
Toply zemistana geldiň.
Tərcüməsi:
Altmışda qış evinə girdim,
Altmış beşdə candan erdin,
Yetmişdə qönçə gül dərdin,
Toplu zimistana gəldin.
Fellərin semantik sistemi: Qüdrət Cəfərovun tədqiqatında feillərin də semantik sistemi araşdırmaya cəlb edilmişdir. Həmin sistemdə vücudnamələrin məzmunu ilə uyğun gələn yaş və boy dəyişikliyi ilə bağlı olan feillər qrupu diqqətimizi cəlb etdi. “Böyümək”, “gəncləşmək”, “kişiləşmək”, “qocalmaq”, “qarımaq” kimi bu sistemə aid sözlər ayrı-ayrı vücudnamələrdə bir ömrün əvvəlindən sonuna qədərki təsvirlərdə tez-tez verilir.
Adətən vücudnamələrdə “gəlmək” feli doğulmaq sözünün və “getmək” sözü isə ölmək sözünün sinonimi kimi diqqəti cəlb edir. Bəzən isə “getmək” sözünün sinonimi kimi dönmək feli işlənməkdədir və bu antonimlərə bəzi klassik vücudnamələrdə təsəvvüfi məzmun da yüklənməkdədir. Aşağıdakı örnəkdə də “Haqdan gəlib” və “Haqqa qovuşmaq” və bu maddi dünyanın isə bu yolda gedilən bir məkan olması vurğulanmaqdadır:
Geniş dünya CEFAÎ’ye yol oldu,
Hak’tan geldi Hakk’a döndü kul oldu,
En sonunda kara toprak yar oldu,
Yan verdi uzandı döşüne doğru.
(Kaya, 2004: 390-391)
Başqa bir vücudnamədə isə həmin təsəvvüfi məzmun “əzəl” və “axır” antonim­lərindən istifadə edilərək bildirilir:
Əzəl, həm axır Allahdı,
Könül bağla o rəhmanə.
(Xəstə Qasım, 2010:183)
Vücudnamələrdə yuxarıda qeyd edilən məna yükünün davamı kimi səslənən digər bir fikir isə insanın bu dünyada qonaq kimi yaşaması, ömrü tamam olunca köç etməsidir. Təbii ki, daha yuxarı yaş pillələrində artıq həm fiziki baxımdan əldən düşən, həm də ailədə, cəmiyyətdə “yadlaşan” insan özünü çox bədbəxt hiss edir və bu dünyada özünü artıq bir qonaq sayaraq, çıxıb getməyə hazırlaşır. Həmin məzmun isə bəzən “uç­maq” sözü ilə ifadə olunur və bu söz getmək, dönmək feillərinin sinonimi kimi çıxış edir: