Amea folklor institutu

An Essay Of Plot Centered Comparıson Between Masnawı By Ziyai From
Mostar And Sheık Sanan Tragedy By Hüseyin Cavid
The Sheik Sanan story firstly appearing in the work of Mantık’ut-Tayr by Feridüddin Attar who is the mighty poet of Persian Literature has been transferred to the Anatolian spot of Turkish Literature through the translations. The story taking place in Gülşehri’s Mantık’ut-tayr which is carrying the same name as Attar’s was written again as a self-contained masnavi by 13th or 14th century poet Ahmedȋ and 16th century poet Mostarian Ziyâi. The story of Sheik Sanan as a self-contained masnavi flinging off in the Anatolian spot of Turkish Literature after 16th century was commited to paper again as a theatre work by famous poet/writer Hüseyin Cavid of 19th century Azerbaijanian Literature. The aim of this publication is to briefly summarize the adventure of Sheik Sanan story in Turkish Literature and to compare Hüseyin Cavid’s and Mostarian Ziyâi’s works having been written in the same names in the perspective of their episodes.
Türk Edebiyatında Şeyh San’an Hikayesi:
Şeyh San’an hikayesi, aşık olduğu tersa kızına kavuşabilmek için türlü sıkıntılar çeken Müslüman bir şeyhin hikayesini konu edinir. Türk edebiyatında çok yaygın olarak işlenmiş bir hikaye olmamakla birlikte, ikili aşk hikayeleri arasında sayılır. İlk olarak Fars edebiyatının kudretli şairi Feridüddin Attar’ın Mantık’ut-Tayr’ında karşımıza çıkan Şeyh San’an hikayesi, XIV. yüzyılda Fars edebiyatından yapılan tercümelerle Anadolu sahası Türk edebiyatına da geçmiştir. Gülşehri’nin, Attar’ın eseriyle aynı adı taşıyan Mantık’ut-tayr’ında geçen hikaye, XIII. yahut XIV. yüzyıl şairi Ahmedȋ ve XVI. yüzyıl şairi Mostarlı Ziyâi’nin kalemiyle müstakil bir mesneviye dönüşmüştür. Yapılan araştırmalara göre, Şeyh-i San’ân hikâyesi; Çağatay edebiyatı içerisinde değerlendirilebilecek Alî Şîr Nevâyî‟nin versiyonu dışında, Anadolu sahası klâsik Türk edebiyatında, 5 defa Mantıku’t-tayr tercüme ve şerhi (Gülşehrî, Kadızâde Şeyh Mehmed, Za‟îfî, Şem‟î, Fedâ‟î Dede) dolayısıyla, ... şairi belirsiz bir versiyon da dahil olmak üzere 3 defa (Ahmedî, Ziyâ‟î) da müstakil olmak üzere toplam 8 defa işlenmiştir.¹⁵³ Mütercimi ve telif tarihi henüz belinmeyen Şeyh San’an mesnevisi¹⁵⁴ sayılmazsa, XVI. yüzyıldan sonra Anadolu sahası Türk edebiyatında müstakil bir mesnevi olarak izini kaybettiren Şeyh San’an hikayesi, XX.yüzyıl Azerbaycan edebiyatının meşhur şair ve dram yazarı Hüseyin Cavid’in kaleminden tiyatro olarak yeniden karşımıza çıkar.
Şeyh San’an hikayesi, edebi malzeme olarak da klasik Türk şiirinin ilham kaynak­ları arasında yer alır. Klasik Türk şiirinde, sevgiliye kavuşmak için zünnar bağlamak, ar u namus şişesini kırmak, aşkı dolayısyla halk tarafından kınanmak mevzu bahis olduğunda, şairler Şeyh San’an hikayesine telmihte bulunurlar. Sevgiliye duyduğu aşkı dolaysıyla yüceltilen Şeyh San’an, klasik dönem şairleri arasında birçok şiire konu olmuştur.¹⁵⁵