Amea folklor institutu

2.4. Yer Adları:
Vatan toprakları içindeki bölgelerin, üzerinde yaşayan millet tarafından adlandırılması ve milletin bu adlandırmaları hayatın her alanına sokması o yerlerin tapusu niteliğindedir. Valeh Hacılar’ın şiirlerinde de gerek Karapapak elleri gerek Anadolu coğrafyası içlerinde barındırdıkları bölgelerin isimleri ile zikredilmiştir. Vuruldum, Bu Yurdun, Pervana, Darvaz Bayatıları, İmirhesen Bayatıları şiirlerinde bu isimler kendilerine genişçe bir yer bulmuştur:

Vuruldum Yazırsan ki, élden-éle salam var, Buralarda gözü yolda qalan var. Sivasda da, Sulduzda da balan var, A Borçalı, qollarına vuruldum. Borçalıdı, Başkéçiddi öz élim, Qarayazım, Qarsım - ilkim, ezelim, Sivas, Sulduz - gözelliyim, gözelim, Qarapapaq éllerine vuruldum. Bu Yurdun Başının tacıdı Haça qayası, Tarixler şahidi, qoca qayası, Var elle tutulub ezel mayası Süfresi né`metle dolu bu yurdun. Pervana Borçalıya salamını yétirdik, Saflığını sepeledik her yana, Qelbimizde resmini de getirdik, Şekilaltı birce sözdü: “Pervana”. İmirhesen Bayatıları Bu daşan Delevérdi, Sél geldi séle vérdi. Düşmen gözü töküldü, Éller el-ele vérdi.

Darvaz Bayatıları Bura Darvaz deresi, Gözeldi menzeresi, Ulu Şindi, Ağbaba - Tanrı payı heresi. Nezik su, Sulu dere, Éllerin yolu dere, Bu kend bir tamaşadı - Sağı dağ, solu dere. Boyalı - iman yéri, Daşkesen - duman yéri, Herşenin ocağıdı, And yéri, güman yéri. Bu bulaq Quyubulaq, Buz kimi suyu bulaq. Eysik olmaz yığnağın Yüz iller boyu, bulaq. Bu körpü Sınıq körpü, Tağı dağınıq körpü, Ağır yükler kéçirib Qalıbdı donuq körpü. Bu bulaq Daş bulaqdı, Gözleri yaş bulaqdı. Düşmene bir göz dağı, Dosta sirdaş bulaqdı.

Şiirlerde yer alan bu adlar ve daha niceleri Valeh Hacılar’ın şiirlerindeki vatan sevgisinin göstergesi durumundadır. Bu şiirleri okurken derelerin üstündeki köprülerden geçmek, dumanlı dağlara yol almak, imanın ve Türklüğün harmanlandığı Boyalı’ya gitmek, Sivas’ı ve Kars’ı bir Borçalılının şiirlerinde görebilmek mümkündür. Bu sebeple yer adlarının zikredildiği bu şiirlerin her biri vatan sevgisine sevgi katan, Borçalı, Karayazı, Başgeçit vd. Karapapak Élleri’ne olan hasretimizi bir nebze de olsa dindiren birer başyapıttır.
Sonuç:
Valeh Hacılar’ın dil, coğrafya, tarih, vatan, din ve millet ile ilgili şiirleri ince­lenmiş olup, bu inceleme sonucunda bu şiirlerde bu unsurlara Valeh Hacılar tarafından sıkça yer verildiği tespit edilmiştir. Şiirlerde Karapapak coğrafyası ve Karapapaklar hakkında millî ve manevi anlamda bilgi veren birçok öge tespit edilmiştir. Yapılan tespitler sonucu Karapapak elleri ile Anadolu toprakları arasındaki benzerlikler ortaya çıkarılmıştır. Borçalı’da, Başgeçit’te, Karayazı’da, Kars’ta, Sivas’ta yaşayan insanların birbirinden farklı olmadığı anlaşılmıştır.