Amea folklor institutu

Qiymət Məhərrəmli,
AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar
İnstitutunun böyük elmi işçisi,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, şair-publisist
VALEH HACILAR FENOMENİ VƏ ƏBƏDİYAŞARLIQ
Valeh Hajilar phenomenon and literary vitality
Even Valeh Hajilar, whose name was always mentioned with respect in the ranks of the prominent individuals endowed to the Turkish world of the Borchali region, died untimely, his dignified, meaningful life is the genuine sample for the present and future generations.
By graduating Russian-Azerbaijanian faculty of the Azerbaijan State Languages Institute in 1973, began to work at the Tbilisi State Pedagogical Institute. Young Researcher, who was steeping luckily in the scientific investigator field adjoining with pedagogical work, defended Doctor Dissertation in 1993, got the scientific name of professor. In 2000 he was chosen the real member of the Georgian Literature Science Academy. Academic Valeh Hajilar was chosen the chief of the Azerbaijan language and Literature Chair of the Tbilisi state Pedagogical University (1989) and worked in this position till the end of his life.
Naturally, the gifts which he endowed to the development of the literal and cultural relations between Azerbaijan and Georgian nations were appreciated in the state level, prominent science and literature man Valeh Hajilar was awarded with the “Sharaf” orden by the President of Georgia in 1998.
He is the author of the scientific and literal books as a prominent poet and investigator; it was possible to find out tenth of the Georgian ashugs, who play and sing, in our mother tongue, only in the result of his non-substitutive service. V. Hajilar gifted newly to the intensifying of the literal relations between these nations with the translations which h he did from Georgian, Russian, Ukrainian and Abkhaz poetry into our language. At the same time, the most of the poems of the poet are presented to the readers by translating into the Georgian language.
Mother land-native land love, relations, love to the national-moral values, human-humanity, connection to the family-kin, birth land show itself as the basic factoring Valeh Hajilar’s poem activity. After Valeh Hajilar, dignified man of th4e “Garapapag Nations’ kin linked to land” joining to the Justice World, as if knew before gaining literal life, building eternal statue to himself in the heart of the thousands, millions.
Literary critic, folklore investigator, poet-translator, academic Valeh Hajilar’s literal legacy is to expect its real researcher.
Borçalı mahalının Türk dünyasına bəxş etdiyi görkəmli şəxsiyyətlər sırasında adı hər zaman ehtiramla çəkilən akademik Valeh Hacılar (1951-2010) dünyanı vaxtsız tərk etsə də, onun yaşadığı ləyaqətli, mənalı ömür indiki və gələcək nəsillər üçün əsil örnəkdir.
Valeh Hacılar 1973-cü ildə Azərbaycan Dövlət Dillər İnstitutunun Rus-Azərbaycan filologiyası fakültəsini bitirərək, Tbilisi Dövlət Pedaqoji İnstitutunda işə başlayır. Pedaqoji fəaliyyətlə yanaşı, elmi araşdırmalar sahəsində də uğurlu addımlar atan gənc tədqiqatçı 1985-ci ildə filologiya üzrə namizədlik, 1993-cü ildə isə doktorluq dissertasiyaları müdafiə etmiş, professor elmi adı almışdır. 2000-ci ildə Gürcüstan Ədəbiyyatşünaslıq Akademiyasının həqiqi üzvü seçilmişdir. Akademik Valeh Hacılar Tbilisi Dövlət Pedaqoji Universitetinin Azərbaycan dili və ədəbiyyatı kafedrasının müdiri seçilmiş (1989) və ömrünün sonunadək bu vəzifədə çalışmışdır.
Təbii ki, bu fenomen şəxsiyyətin Azərbaycan və gürcü xalqları arasında ədəbi və mədəni əlaqələrin inkişafına bəxş etdiyi töhfələr dövlət səviyyəsində də yüksək qiymətləndirilmiş, görkəmli elm və ədəbiyyat xadimi Valeh Hacılar 1998-ci ildə Gürcüstan prezidenti tərəfindən “Şərəf” ordeni ilə təltif olunmuşdur.
Görkəmli şair və tədqiqatçı kimi onlarla elmi və bədii kitabın müəllifidir; ana dilimiz­də çalıb-oxuyan onlarla gürcü aşığının aşkara çıxarılması da məhz onun əvəzsiz xidmətinin nəticəsində mümkün olmuşdur. V.Hacıların poliqlot şair və tərcüməçi kimi də əvəzsiz xid­mətləri olmuşdur: o, gürcü, rus, ukrayna və abxaz poeziyasından dilimizə etdiyi tərcümə­lərlə bu xalqlar arasında ədəbi əlaqələrin möhkəmlənməsinə yeni töhfələr verib. Eyni zamanda, şairin şeirlərinin əksəriyyəti gürcü dilinə çevrilərək, oxuculara təqdim olunub.
Valeh Hacıların şeir yaradıcılığında yurd-vətən sevgisi, doğulduğu torpağa, soya-kökə bağlılıq, insana-insanlığa, milli-mənəvi dəyərlərə tükənməz bağlılıq, məhəbbət əsas amil kimi özünü göstərir.
Şairin ədəbi görüşləri dövrün, zamanın bütün mərhələlərini, problematik məsələ­lə­rini özündə spesifik şəkildə əks etdirməklə yanaşı, oxucuya, daha dəqiq desək, ədəbiy­yatı, poeziya sənətini dərindən bilən və onu təxəyyül və təfəkkür süzgəcindən keçir­məyə qabil poeziya bilicilərinin mənəvi ehtiyaclarını ödəmək iqtidarındadır. Məlumdur ki, hər bir yaradıcı şəxsiyyətin ədəbi düşüncələri oxucunun arzu və istəkləri ilə üst-üstə düşürsə, bu həmin sənətkarın əbədiyaşarlığından xəbər verir. Təbii ki, V.Hacıların da xoşbəxtliyi əsərlərinin oxucu qəlbinə bu dərəcədə dərindən nüfuz etməsində, onun şüur və düşüncəsində özünə silinməz iz buraxmasındadır.
Borçalı mahalında yaşayan soydaşlarımız saza, sözə yüksək dəyər verməsi, ümu­mi­likdə götürsək, elm və mədəniyyəti dərindən duyub, sevib yaşatması, eyni zamanda, ona əlavə etdiyi yeni-yeni rənglər, çalarlar vasitəsilə ümumtürk ədəbiyyatı və mədə­niyyəti xəzinəsində özünəməxsus yer tutması ilə hər zaman seçilməkdədir. Hətta, bu yur­dun adı dillərdə dastan olan tarixi şəxsiyyətlərinin, qoşun sərkərdələrinin, el qəhrə­man­larının, tanınmış alim və ziyalılarının, mədəniyyət və incəsəsnət xadimlərinin, ədəbi simalarının nüfuzu bütün dünyada insana və insanlığa nümunə ola biləcək göstərici­lərdən sayılmalıdır. Bu torpaq qoynunda yetişdirdiyi hər bir dəyərli övladı ilə öyünməyə haqlıdır, çünki qəhrəmanlıq, şücaət, ərlik, ərənlik, halallıq, düzlük, saflıq, soya-kökə bağlılıq, ədəb-ərkan, hörmət-izzət bu insanların sanki boyuna biçilib. Ağsaqqala-ağbirçəyə göstərilən sayğı və ehtiram, qayğı olan yerdə insan hər zaman ucalığa yetişər. İllah da ki, düşünən beyinlər, işıqlı zəkalar millətin aparıcı simalarına çevriləndə!
Bəli, Yurd onda Yurd sayılır ki, qədirbilənlik, xeyirxahlıq duyğuları Vətən, Torpaq, Millət sevgisindən qaynaqlanan insanlara beşik olur. Ana Yurdun qoynunda heç bir zaman ovulub toza çevrilməyəcək qranit bir “Vətən daşı”na çevrilmək üçün sənətkardan özünə əməllərindən heykəl ucaltması gərəkir. Elə bir heykəl ki, mənəvi özgürlük, amal və əqidə, iman və məslək yolunda aparılan sonsuz mücadilədə ona sarsılmaz dayaq ola bilsin. Əks halda, söhbət konkret olaraq qələm adamından gedirsə, onun yazıb qoyduğu nümunələr adicə söz yığını olaraq da qalacaqdır.
Valeh Hacılar ədəbi irsindən söhbət gedirsə, təbii, onun yaradıcılığı ilə yaxından tanış olan hər kəsə yaxşı məlumdur ki, burada boğazdan yuxarı söylənmiş nümunələrə - fəxriyyə, yaxud mədhiyyə tipli şeirlərə yer yoxdur.
Lakin yeri gələndə o, elə-obaya şan-şöhrət olan oğulları öyməkdən də qalmır. Bu, adicə bir fəxarət hissinin tərənnümü kimi özünü göstərmir, əksinə, şair eloğlularını Borçalı türklərinin fəxri Qarapapaq Mehralı bəydən örnək götürməyə çağırır: