Amaliyot korxonasi( at xalq banki) haqida malumot. Xafsizlik qoidalari

4-rasm. Xarajatli usul yondashuvlari

Sof aktivlar usuli. Buxgalteriya balansi moddalari bozorqiymatiga keltiriladi. Baholash bir necha bosqichda olib boriladi:buxgalteriya balansiga oid hisobotlar tahlili; hisob tuzatishlarinikiritish; moliyaviy aktivlarni bozor qiymatiga o‘tkazish; moddiy vanomoddiy aktivlarning bozor qiymatini baholash; majburiyatlarnijoriy qiymatga o‘tkazish. Amalga oshirilgan ishlar natijasidakompaniyaning o‘z kapitali qiymati jami aktivlarning bozorqiymatidan barcha majburiyatlarning joriy qiymati ayirmasi sifatidahisoblanadi.

Tugatish qiymati usuli.Korxona aktivlari tugatilib, uning qarzito‘langandan so‘ng olingan sof tushum joriy qiymatga keltiriladi.Ushbu usul, xususan, korxonalar bankrotligi holatida hamqo‘llaniladi. Nomoddiy aktivlar, odatda, o‘xshashini olish uchunbajarilishi lozim bo‘lgan xarajatlar bo‘yicha baholanadi. Aytaylik,muayyan faoliyat bilan shug‘ullanish huquqini beruvchi litsenziya uni olish uchun zarur vaqt va unga sarflanishi lozim bo‘lganmablag‘ sifatida baholanadi. Agar biznesning mazkur turi bilanshug‘ullanish uchun litsenziyalar berilib bo‘lingan bo‘lsa (masalan,baliq ovlash uchun kvotalar tugagan yoki muayyan radiochastotalitsenziya allaqachon kimgadir tegishli bo‘lsa), u holda litsenziya qiymati ko‘p marta oshadi.

Avtotransport vositalarini xarajat usulida baholanayotganda quyidagi amallar ketma-ketligi bajariladi:

1. 
   Yangi avtotransport vositalari qiymati aniqlanadi: bir turdagi ob’yektlar narxlari tanlab olinadi yoki analogik ob’yektning ishlab chiqarish qiymati hisoblanadi.
   
2. 
   Umumiy eskirish aniqlanadi: jismoniy eskirish, funksional va iqtisodiy eskirish.
   
3. 
   Qoldiq qiymati aniqlanadi: yangi avtotransport vositasi qiymati minus umumiy eskirishdan yo’qotishlar.
   

Jismoniy eskirish - tabiiy eskirish va materiallar xususiyatlari yomonlashuvi natijasida, turli yetkazilgan ziyonlar funksiyasiyalashtirish jarayoniga ta’sir etishi. Bizning misolimizda jismoniy eskirishni aniqlash maqsadida quyidagi ma’lumotdan foydalanildi(1-jadval):

1-jadval. Texnik holatni baholash shkalasi¹

Xarajatli yondashuv yordamida quyidagi natijaga erishildi:

2-jadval. Xarajatli yondashuvi yordamida bozor qiymatini aniqlash²
Baholanayotgan obyektning qiymati o‘xshash obyektningyaqinda amalga savdolarini qiyoslash yo‘li bilananiqlanadi. Shunday qilib, yondashuvni qo‘llashning asosiysharti – shakllangan bozor mavjudligi bo‘lib, unda baholovchi baholanayotganga o‘xshash obyektning amalga oshirilgan sotish/xarid qilish bitimlarini izlab topadi.

Sotuvni qiyoslash usuli, shuningdek, bozor va bozor axboroti usuli, to‘g‘ridan to‘g‘ri qiyoslash usuli baholashning keng qo‘llaniladigan usuli hisoblanadi. Har xil nomlariga, turlimamlakatlarda har xil qo‘llanishiga qaramasdan, usulningmohiyatibir xil, ya’ni mulk qiymati o‘xshash obyektlarning yaqindagi oldi-sotdibaholariga solishtirish yo‘li bilan aniqlanadi.

Bu usulning mohiyatini qisqacha qilib aytganda, mulk qiymatinio‘ziga o‘xshash obyekt tuzilishining farq qiluvchi omillariga tuzatishkiritish orqali aniqlaniladi.

Qiyosiy yondashuv usuliga tarkibiy qismlarni tanlash.

Qiymatga bog‘liq bo‘lgan tarkibiy qismlarni ajratish uchun bozorsharoitlarini mufassal tahlil etish zarurdir. Qiyoslash obyektlarinibaholash obyektlari bilan solishtirish uchun qiyoslashning har birajratilgan tarkibiy qismi bo‘yicha qiyoslash obyektlarining sotilishinarxlariga tuzatishlar kiritish lozim.

Qiyoslash tarkibiy qismlarining mazmunlari.

Ko‘chmas mulkka egalik qilish huquqlari. Ko‘chmas mulknarxi ko‘p hollarda taqdim etilgan ko‘chmas mulkka egalik qilishhuquqlaridan tushgan foyda bilan belgilanadi. Mulkni mavjud ijarashartnomalari bilan birga sotish bozorda odatdagi amaliyotdir.Shu bilan birga, agar bitimli ijara to‘lovi bozornikidan farq qilsa,unda mulkning bo‘lajak egasi bozornikidan tafovut qiladigan puloqimlarini ijara shartnomasining qolgan muddati davomida oladi.