Amaliy matematika va infarmatika

Gruntlarning injener-geologik klassifikatsiyasi
Imorat va inshootlarning mustahkamligi, chidamliligi gruntlarning xillariga, xossalariga va asosan ularning tashqi bosimga qarshilik ko‘rsata olish qobilyatiga bog‘liqdir. Gruntlarning tashqi bosimga chidamliligi ularni tashkil etuvchi zarralar orasidagi bog‘lanishga o‘zaro sementlanganlik darajasiga va ularning xossalariga qarab aniqlanadi. Gruntlar quyidagi injenerlik-geologik sinflarga bo‘linadi.
1. Tub (skalnыe) gruntlar: bularga zarralari o‘zgaro qattiq mustahkam bog‘langan, sementlangan, namlanganda o‘z xususiyatlarini o‘zgartirmaydigan, magmatik, (granit, diorit va b.) metamorfik (gneys, kvarsit, marmartosh va b.) va cho‘kindi tog‘ jinslari (ohaktosh, qumtosh, shag‘altosh va b.) kiradi. Siqilishga mustahkamlik chegarasi 5MPa dagi yuqori. Yarib tub (poluskalnыe) gruntlar. Bularga nurash jarayoniga uchragan,
darzliklar bilan bo‘laklarga bo‘linib ketgan toshloq jinslar va namlangada zarralar orasidagi bog‘lanishi tez susiyadagi tog‘ jinslari kiradi. Masalan: gips, mergel, ohaktosh-chig‘anoktosh va boshqalar. Bu jinslar tuzilishi va mustahkamligi bilan boshqa tog‘ jinslardan ajralib turadi va namlangandagi siqilishga chidamliligi 5 MPa gacha boradi. Yirik donala bo‘shoq gruntlar. Bular har xil chaqiq jins bo‘laklaridan (>2
mm) iboratdir. Ularga shag‘al, sheben, graviy va boshqalar misol bo‘la oladi.
Yirik donala bo‘shoq gruntlar tashqi kuchlar ta’siridan umuman zichlashmaydi va deformatsiyalanmaydi. Shuning uchun ham ular imorat va inshootlar uchun yaxshi poydevor zamin vazifasini o‘taydi. O‘zidan suvni yaxshi o‘tkazadi. Suvga to‘yingan holatdagi gruntlar seysmik xodisalarga chidamli bo‘ladi. Qumli gruntlar. Bularga zarralari bir-biri bilan birikmagan, tabiiy namligida plastiklik xususiyati yo‘q sochma jinslar kiradi. Katta kichikligi 2 mm.dan katta bo‘lgan donachalar jins og‘irligini 50% gacha qismini egallaydi.
Gilli gruntlar. Bularga tabiiy namligida zarralari bir-biri bilan
mustahkam bog‘langan plastiklik xususiyatiga ega bo‘lgan jinslar kiradi.
Ularga supes, suglinok, gil misol bo‘ladi.