Darsning maqsadi: mavzu bilan talabalarni yaqindan tanishtirish. Mavjud preparatlar bilan tanishtirish.
Darsning o‘tkazish tartibi: dars o‘qituvchi bilan talabalar o‘rtasidagi muloqat asosida olib borilib, barcha ma’lumotlar yozib tushintirib beriladi.
Darsni o‘tkazish uchun kerakli jixozlar va vositalar: jadvallar, mavjud bo‘lgan dori vositalari, adabiyotlar.
91-rasmda tarkibda berilgan komponentlar tortib olinadi. Sungra bur kuylakli va Yakor aralashtirgichli 1000l xajmli reaktorga (5) oldindan bur kiritilib parafin solinadi. Boshqa bochkasimon 3 reaktorga gidromoy yuklanib (solinib) reaktor kuylagiga bur yuborilib gidromoy eritiladi. Parafin tulik erib bulgach 4-nasos orkali reaktor 5 ga eritilgan gidromoy xaydaladi va erishni 60-70°S ga etkaziladi. Oxirgi navbatda bo‘larning ustiga reaktor (5) ga kakao moyi kushiladi. Bu vakdda yogli asos xaroratini 70°S dan yukrriga kutarib va uzok; vaqt isitib bo‘lmaydi, chunki kakao moyi modifikatsiya o‘zgarishiga uchrab xaroratga chidamli bo‘lib koli-
91-raem. SHamchalarpi tanyorlashning texnologii sxemasi.
yogli asos; -x-x-x- konsentratlar; -N-N-N- eritmalar;
-oo-oo-oo- kukunsimon dorivor moddalar;
dastillangan suv ----- shamcha kddoklashiing har xil boskichlari; chikindilar chiqishi mumkin. Natijada muljallanganiga qaraganda erish harorati 2-3°S ga ortishi mumkin. Bunday yul bilan erish xarorati doimiyroq bo‘lgan yogli asos olinadi. Kakao moyi erigandan sung aralashtirgich idishga tushiriladi va moyli asos 40 min aralashtiriladi. Shundan sung asosning erish xarorati va deformatsiyalanish vakgini aniqlash uchun namuna olinadi. Agar asosning erish xarorati ko‘rsatilgandan yuqori yoki kam chiqsa, xuyish jadvalida berilgandan foydalanib parafin yoki gidromoy kuyish orqali tugrilanadi. Kushilayotgan komponent 60-70°S gacha isitilgan asos tarkibiga aralashtirgich ishlab turgan xolda kirishi lozim, aks xolda past xaroratdagi asosda preparatning kristallanishi kutiladi, bu esa uz navbatida asosning xar xil bo‘lishiga olib keladi.
Asosga kiruvchi dorivor moddalar va asosining erish xarorati va mexaniq xolatiga ta’sir qiladi. Yogda eruvchi xator dorivor moddalar (xloralgidrat, fenol, kamfora) massaning erish xaroratini pasaytiradi. Erish xaroratini yana suvda va spirtda eriydigan dorivor modda eoitmalari ham pasaytiradi. Shunga asoslangan xolda Xar xil dorivor moddalar uchun erish xarorati xar xil bo‘lgan asos tayyorlash lozim.
28-jadvaldan kurinib turibdiki,tayyorlangan asoslarning erish xarorati 40—41°S ga boradi. Dorivor moddalar KUshgandan sung esa bu ko‘rsatkich 3—4°S ga pasayadi.
Yupka suspenziya xolidagi asosga kushiluvchi dorivor moddalar (masalan, sintomitsin) asosning erish xaroratiga ta’sir kdlmaydi, shuning uchun ham bunda erish xarorati 37°S dan yukrri bo‘lgan asos tayyorlashning xojati yuk,.
Tayyorlangan moyli asosni sikddgan xavo yordamida druk-filtr (6) dan o‘tkazib reaktor (7) ga yuboriladi, u erda shamcha massasi tayyorlanadi. Filtr kiluvchi material sifatida latunli tur (1sm2 da 20 x 20 teshikchalarga ega) yoki belting — mato ishlatiladi.
Asosga dorivor moddalarni kiritish. Suvda, spirt yoki yogda eruvchan dorivor moddalar moyli asosga qon- sentrlangan-eritma xolida kiritiladi. SHamcha tarkibiga kiruvchi ekstrakglar va kukunsimon ingredientlarni eritish (14) idishda olib boriladi.
Ko‘p xollarda erituvchi sifatida (17) apparatda olingan va (16)-yiggichda sakdanuvchi disperslangan suv ishlatiladi. Qonsentrlangan eritmalar maxsus idishda (15) joylashtirilgan krpchalar orkali o‘tkazib filtrlanadi va u erdan asos tarkibiga kiritish uchun reaktor (7) ga yuboriladi. Ingredientlarni eritish uchun turli xil texnik usullar ishlatiladi.
Belladonnaning kuyuk ekstrakta ham suvda eritiladi bunda fakdt suv va ekstrakt teng miqdorda olinadi. Buning uchun belladonna kuyuk ekstrakta solingaya bankani suv hammomida 55-60°S gacha isitiladi va issik ekstrakt (14) idishga kuyiladi. Keyin distillangan suvni o‘lchab olib 45-48°S gacha isitib aralashtirib turgan xolda ek- straktli idishga kuyiladi. Ekstrakt oxirigacha erib bul gach, eritma filtrlanadi va yogli asosga aralashti- rish uchun yuboriladi. Xuddi shu yul bilan opiy ekstrakta eritmasi tayyorlanadi. Suv kalampiri ekstrakta teng xajmli 40% spirt bilan aralashtiriladi. Buning uchun ekstrakt oldindan 55-60°S gacha isitilib olinadi. Belladonna va opiy ekstrakta massasiga kiruvchi fenol moyli asosda eritilgan xolda kiritiladi. Kristalli yod esa 10% spirtli eritma xolida kiritiladi.
f Suvda va spirtda erimaydigan dorivor moddalar asosga I suspenziya konsentrat xolatida kushiladi. Bunday konsentratni uch valыdli surtma ishkalagichda (12) tayyorlab olsa bo‘ladi. Buning uchun yirik kristall moddalar sharchali-tegirmonlarda maydalanib elakdan o‘tkaziladi.
Mayda kukunlar (masalan, faollashgan kumir, vismut nitrat asosi) maydalanmay elakdan o‘tkazilib olinaveradi.
Tayyorlangan kukunlar teng xajmli yoki yarim hajmli 40-50°S gacha kizdirilgan drukfiltr (6) ortali reaktordan kelayotgan asos bilan qozon (II) da aralashtiriladi. hosil bo‘lgan suspenziya-konsentrat (1:2 yoki 1:3) sovitiladi va
