amaliy mashg‘ulotlar uchun o‘quv materiallari 1-mavzu. Dori va dorivor moddalar texnologiyasi fani Darsning maqsadi

Suvda erimaydigan,asosda eriydigan moddalar.
Asosda eriydigan moddalarga kamfora, xloralgidrat, fenol va boshqa moddalar kiritishimiz mumkin. Bu moddalarni bir qism asosda yoki suyultirilgan asosda eritiladi. Agar bu moddalar eritilishi natijasida asos bilan dori modda aralashmasining erish xarorati pasayib ketsa, u xolda evtektik birikma hosil bo‘ladi. Xloralgidrat, kamfora, fenol kabi dori moddalari bilan asos aralashtirilganda aralashma erish xarorati keskin pasayib — evtektik birikma Hosil qiladi. Bunday xollarda aralashma tarkibiga uni erish xaroratini oshiruvchi yoki tarkibini kattiklashtiruvchi (kotiruvchi) modda­lar (mum, parafin) kushish lozim. Evtektik birikmalar Hosil bulish muammolari Yaxshi urganib chikilmaganligi sababli, kotiruvchi moddaning kushiladigan miqdori va turi xar gal tajriba yuli bilan aloxida aniqlanadi.
Suvda eriydigan, asosda erimaydigan moddalar.
Bunday moddalarga alkaloid tuzlari, novokain, etakridin laktat va boshqalar kiradi.
Ular yogli asoslarga eritma kurinishida kiritiladi, ya’ni emulgirlangan bo‘lishi kerak. Emulgator sifatida lanolin va setil spirti ishlatilishi mumkin. Buning uchun eritmaning miqdori iloji boricha oz bo‘lishi kerak,aks xolda bu massaning yumshokligini oshiradi. Suvli eritmaning massaga emulgatorsiz kiritilishi aralashmani ukalanib ketishiga sabab bo‘lishi mumkin. Shunday kilib,lanolin bunday aralashmalarda kotgan yog kristallarining bir-biriga yopishishini ta’minlaydigan yupka parda — plastifikator rolini uynaydi. Erituvchi sifatida nafakat suv,balki suyultirilgan spirt, suv — glitserin — spirt aralashmasi va boshqa dorivor moddalarni Yaxshi eritadigan suyuqlik olinishi mumkin. Eritmalar esa chin eritma yoki kolloid eritma bo‘lishi mumkin.
Asosda va suvda erimaydigan yoki kiyin eriydigan moddalar. Vismut preparatlari, rux oksidi shunday moddalarga misol bo‘ladi. Bunday moddalar yupka suspenziya kurinishida kiritiladi. Bunda dorivor modda yirik kukunga aylantirilgan bir qism asos yordamida yoki eritilgan asos yordamida yaxshilab eziladi, sungra asosni kolgan qismi aralashma tarkibiga kushib aralashtiriladi. Eritilgan asos bilan dori moddaning maydalanishi yaxshi natija beradi, chunki bunda dori modda yaxshi maydalanadi va bir tekis aralashadi.