Amaliy mashg’ulot №4 Mavzu: Elеktrоlit eritmаlаr vа tuzlаrning gidrоlizi

Misollar:
1. Eritilgan 250 ta malekuladan 75 tasi dissotsiylangan bo’lsa, α ni aniqlang?
2. H₂SO₃ ning 300 g 9 % li eritmasida dissotsiylanish darajasi 12 % gat eng bo’lsa, dissotsiylangan malekulalar sonini aniqlang?
3. HNO₂ eritmasida α = 7 % va unda 6 mol kislota malekulalari bo’lsa, H⁺ larrining miqdorini aniqlang?
Elektrolitlarning α elektrolit tabiatiga, erituvchi tabiatiga, konsentratsiya, haroratga bog’liq. Ko’pchilik holatlarda α o’rnida dissotsialanish kanstantasi K qo’llaniladi.
Kuchli elektrolitlar: eritmalarida deyarli to’la ionlarga ajraladigan moddalar kuchli elektrolitlar deyiladi.
1. H₂O da eriydigan deyarli barcha tuzlar kuchli eletrolitlardir: Na₂SO_4, KCl, AgNO₃.
2. H₂O da eriydigan asoslar (ishqorlar) I, II- A-gruppach (Be, Mg dan tashqari) metallarining gidroksidlari kiradi.
3. Kislotalar: HJ, HClO₄, HBr, HMnO₄, HNO₃, H₂SO₄, HClO₃, H₂Cr₂O₇, H₂CrO₄, HCl va boshqalar.


Kuchsiz elektrolitlar.
Eritmada qisman ionlarga ajraladigan moddalar – kuchsiz elektrolitlar deyiladi.
1. Suvda oz eriydigan asoslar ya’ni I va II-A guruhchasining metall gidroksidlaridan tashqari barcha metallarning gidroksidlari kiradi. Be(OH)₂, Mg(OH)₂, Fe(OH)₂, Fe(OH)₃, Cu(OH)₂, NH₄OH
2. Kuchsiz kislotalar – HCN, H₂SiO₃, H₂CO₃, HF, H₂S, HNO₂, HClO, CH₃COOH, va boshqalar. O’rtacha kuchli H₂SO₃, H₃PO₄, HCOOH kislotalar.
Elektrolitlarning α >30% bo’lganda kuchli, 3 %<α<30 % bo’lganda o’rtacha kuchli, α < 3 % bo’lganda kuchsiz elektrolitlarga kiradi.
Kuchsiz elektrolitlarning α va K o’rtasida quyidagi bog’lanish mavjud.
K= α²·C_M
Α-dissotsiylanish darajasi.
K-dissotsiylanish kanstantasi.
C_M-molyar konsentratsiya.
Masalalar:
1. HClO ning 0.1 M li eritmasida dissotsiylanish konstantasi 2·10^-5 bo’lsa, H⁺ larining konsentratsiyasini aniqlang?

Berilgan: CM=0.1 M K=2·10^-5 [H^+]=?

Yechish: a.K= α^2·CM fo’rmuladan foydalangan holda α ni topamiz va dissotsiylangan malekulalar sonini aniqlaymiz. b. dan n ni aniqlaymiz. malekula dissotsiylangan. c.Gipoxlorid kislota bir bosqichda dissotsiylanadi. HClO = H^+ + ClO^- 1 1 1.4·10^-3 x=? shuncha H^+ mavjud ekan.

2.1M li 3l eritmada 0.4 mol SO₄^-2 bo’lsa, Al₂(SO₄)₃ ning dissotsiylanish konstanmtasini aniqlang?

Berilgan: CM=1 M V= 3 l n(SO4^-2)=0.4 mol K=?

Yechish: a. Al2(SO4)3 = 2Al^+3 + 3SO4^-2 1 mol 3 mol x=? 4 mol Al2(SO4)3 dissotsiylangan. b. Umumiy malekulalar sonini aniqlaymiz. jami Al2(SO4)3 bo’lgan. c. Dissotsiylanish darajasini aniqlaymiz. d. Dissotsiylanish konstantasini aniqlaymiz. K= α^2·CM = 0.4444^2 · 1 M= 0.1975 ga teng.

3. MgCl₂ va AlCl₃ larning eritmalari aralashmasida Cl^- lari konsentratsiyasi 7 M bo’lib, Mg⁺² niki 1.5 M bo’lsa, Al⁺³ ionining konsentratsiyasini aniqlang?

Berilgan: [CL^-]=7 M [Mg^+2]=1.5 M [Al^+3]=?

Yechish: a. Berilgan Mg^+2 konsentratsiyasidan shu tuz dissotsiylanganda qancha Cl^-chiqishini aniqlaymiz. MgCl2 = Mg^+2 + 2Cl^- 1 mol 1 mol 2 mol 1.5 mol x=? Cl^-lari bor. b. Jami Cl^- ionlaridan MgCl2 dissotsiylanganda ajralgan Cl^- ionlarini ayiramiz. 7 M – 3 M = 4 M li Cl^- ionlari AlCl3 dissotsiylanganda ajralib chiqgan. AlCl3 = Al^+3 + 3Cl^- 1 M 3 M x=? 4 M Al^+3

4. Hajmlari bir hil bo’lgan 1 M dan olingan K₂SO₄, K₃PO₄, KCl eritmalari aralashtirildi. Hosil bo’lgan eritmadagi K⁺ lirining konsentratsiyasini aniqlang? Tuzlarning dissotsiylanish darajasi tegishli ravishda 80, 85, 90 % dan bo’lganda.

Berilgan: CM(K2SO4)=1 M CM(K3PO4)=1 M CM(KCl)=1 M α (K2SO4)=80% α(K3PO4)=85% α(KCl)=90% [K^+]=?

Yechish: a. barcha tuzlarning dissotsiylangan malelulalari konsentratsiyasini aniqlaymiz.