Amaliy mashg’ulot №4 Mavzu: Elеktrоlit eritmаlаr vа tuzlаrning gidrоlizi

Ionlarning elektron konfiguratsiyasi.
E^-n Σ_p< Σ_e- anion , E⁺ⁿ Σ_p > Σ_e- kation , E⁰ Σp = Σ _e- atom.
Al⁺³ 2s² 2p⁶ , Ca⁺² 3s² 3p⁶ , Mn⁺² 3p⁶ 3d⁵ , Fe⁺³ 3s² 3p⁶ 3d⁵ ,
Ni⁺² 3p⁶ 3d⁸ , Li⁺¹ 2s² , F^-1 2s² 2p⁶ , S^-2…3s² 3p⁶ ,
N^-3…2s² 2p⁶, I^-1…5s² 5p⁶ , I⁺⁷…5s⁰ 4d¹⁰ [Pd]

Quyidagilarning electron konfiguratsiyasini yozing:

1. Si⁺⁴, P^-3, Cs⁺¹, Pb⁺⁴, N^-1, Cr⁺³, Mn⁺⁴, Mo⁺⁶, Ag⁺¹, Sn⁺² larning electron konfiguratsiyasini yozing?
2. Quyidagi noma’lum ionlarning konfiguratsiyasi berilgan. Shu asosida nomalum elementni aniqlang?
E⁺²…2s² - qaysi element.
E^-3…2s² 2p⁵
E^-2…5s² 5p⁶
E⁺⁴…3d⁵
E⁺³…4d⁴
E⁺¹…5d⁵
E^-1…4s² 4p⁶
Masala:
1. Fe⁺² dan 4 marta kam elektronga ega bo’lgan E^-1 ion qaysi element ekanligini aniqlang?
2. S^-2 dan 3 marta ko’p elektronga ega bo’lgan E⁺³ ion qaysi ion ekanligini aniqlang?
Ion radiusini taqqoslash.
Atom kationga aylanganda radius kichrayadi, anionga aylanganda esa, atom radiusi kattalashadi. Izoelektronli zarrachalarning ko’proq electron bergani kichikroq, ko’proq electron bergani kattaroq bo’ladi. O’lchami eng kichik bo’lgan H⁺ ionidir. Bu boshqa ionlardan 10⁵ marta kichikroq.
F^-, Ne, Na⁺, Mg⁺²
Ion radiusi kichrayadi.
ē 10 10 10 10
p 9 10 11 12
Quyidagi ionlarning radiusini taqqoslang.
S⁺⁴ > S⁺⁶ O⁰ O_-2
N^-1 N^- S^-2 S⁺⁴
Cl⁰ Cl⁺³ Cl⁺⁵ Cl^-1
Ar⁰ Cl^-1 Ar⁰ Ca⁺²
S^-2 Cl^-1 Ca⁺² S^-2

Quyidagi tartibda ionlarning radiusi qanday tartibda ko’zgaradi.

Kr⁰, Br^-1, Se^-2, Rb⁺¹, Se⁺²

Se⁺², Rb⁺¹, Kr⁰, Br^-1, Se^-2

Kislota, asos, tuzlarning dissotsiyalanishi.
Kislota – dissotsiyalanganda kation sifatida H⁺ , anion sifatida kislota qoldig’i hosil bo’ladigan moddalarga aytiladi.
HCl → H⁺ + Cl^-
HNO₃ → H⁺ + NO₃^-
Ko’p negizli kislotalar bosqichli dissotsiylanadi.
Н₃РО₄↔Н⁺+Н₂РО^-₄ I bosqich (α=27%)
Н₂РО^-₄ ↔Н⁺+НРО^2-₄ II bosqich (α=0,11%)
НРО^2-₄↔Н⁺+РО^3-₄ III bosqich (α=0.001%)
Dissotsilanish bosqichlari bo’yicha qiyinlashib boradi. Masalan: Н₃РО₄ eritmasida ionlarning konsentratsiyasi H⁺, H₂PO₄^-, HPO₄^-2, PO₄^-3 tartibida kamayib boradi. Barcha kislotalar eritmada H⁺ bo’lgani uchun o’xshash xossaga ega. Lakmusni qizartiradi. Ta’mi nordon. Ular metallar, metal oksidlari, asoslar bilan reaksiyaga kirishadi. Kislotalar eritmasida erkin H⁺ ionlari emas: gidratlangan H+ ionlari bo’ladi.
 H⁺ + H₂O ↔ H₃O⁺
Gidroksoniy kationi
Asoslar–dissotsiylanganda kation sifatida metall ioni, anion sifatida OH^- ajratadigan moddalarga aytiladi.
Ko’p negizli kuchli asoslar bir bosqichda dissotsiylanadi. Ko’p negizli kuchsiz asoslar bosqichli dissotsiylanadi.
Mg(OH)₂ → MgOH⁺ + OH^- I boqich
MgOH⁺ →Mg⁺² + OH^- II bosqich
Asoslar eritmada umumiy OH^- ioni bo’lgani uchun indikatorlar rangini o’zgartyiradi.