Amaliy audit

Nazorat razryadlari
. Nazorat razryadlari kodlashtirish yoki raqamli terishda 
xatolarni topish maqsadida o’xshash nomerlarni nazorat qilish uchun qo’llaniladi. 
Ma’lumotlarni tayyorlash
. Ma’lumotlarni mashina o’qiydigan shaklga kirish 
jarayoni - ko’plab xatolarning manbai bo’lib, bu xatolarni aniqlash uchun nazoratning 
quyidagi maxsus muolajalarini qo’llash mumkin: 
A. g’zuvlar miqdorini hisoblash. g’zuvlar miqdori xo’jalik muomalalari 
bo’yicha qayta ishlangan hujjatlar miqdori bilan solishtiriladi. g’zuvlar miqdorining 
qayta ishlangan hujjatlar miqdori bilan farqi yo ma’lumotlarning yo’qotilganligi yoki 
ayni bir hujjatning ikki marta qayta kiritilganligini bildiradi. 
V. To’lov ma’lumotlarining nazorat yig’indisi. Bu muolaja, yuqoridagi 
«yozuvlar miqdoriga» o’xshash qo’llaniladi. Faqat farqi - nazorat summalari 
miqdoriy ma’lumotlar bilan bog’liq, masalan, schyotlar guruhi bo’yicha so’mlarda 
savdoning umumiy miqdori. 
S. Ma’lumotlar paketining umumiy nazorat yig’indisi. Masalan, operatorga, 
ma’lumotlarini tayyorlash uchun berilgan schyotlar nomerining yig’indisi. 
Ma’lumotlarni ko’rib chiqish va tekshirish jarayoni
. Ma’lumotlarni 
tayyorlashda qilingan xatolarni topish uchun ko’rib chiqish va nazoratning turli 
dasturiy vositalardan foydalanish mumkin. 
A. Belgilarni to’g’ri joylashtirishning nazorat testlari kirish ma’lumotlarining 
joylashishini, raqamlarning to’g’ri joylashganligini aniqlash hamda belgilar qatoridan 
harflarning to’g’ri joylashganligini tekshirishni nazarda tutadi. 
V. Ishoralar to’g’riligining nazorat testlari qatorlarida ma’lumotlarning plyus 
va minus ishoralariga mosligini tekshirishni ta’minlaydi. 
S. O’tkazilgan joyning nazorat testlari bo’sh qoldirilgan joylarni aniqlash 
maqsadida qatorlarni tekshirish imkonini beradi. 
D. Ketma-ketlik nazorati testlari ma’lumotlarni qayta ishlashning paketli 
rejimida, ularni ketma-ket joylashtirish zarur bo’lganda, tartib raqami bo’yicha 
tekshirishga xizmat qiladi. 
E. «Ahamiyatning kengligi va natijasining oqilligi bo’yicha» nazorat testlari - 
avtomatik muolajalar bo’lib, ular ahamiyatlarining ko’rsatilgan chegaralaridan 
chiqishini ko’rsatadi. Bu test auditorlik umumiy muolajalarining bir ko’rinishi bo’lib, 
u xatoni aniqlash uchun ma’lumotlarni tahlil qilishni ko’zda tutadi.
Xatolarni tuzatish va ma’lumotlarni qayta ishlashga qaytarish.
Xatolar - 
nazoratning alohida predmetidir. Odatda, hisoblash markazi faqat o’zi tomonidan 
kiritilgan tuzatishlar uchungina javobgardir. Shu sababli, boshqa turlardagi, masalan 
noto’g’ri kodlashtirishdan kelib chiqadi, xatolar tuzatish kiritish uchun 
foydalanuvchi-bo’limlarga yuborilishi lozim. 
Qayta ishlash jarayonining nazorat muolajalari. 
Qayta ishlash jarayonini nazorat qilish ma’lumotlarning tashlab ketilmasdan va 
qaytarib yuborilmasdan qayta ishlanishiga kafolat beradi.
Nazorat 
yig’indilarining ketma-ketligi ma’lumotlarni bir bo’limdan 

---

530 
ikkinchisiga yoki bir dasturdan ikkinchisiga o’tishi bo’yicha tekshirishni ta’minlaydi. 
Yig’indi ayni bir ma’lumotlar bo’yicha qayta ishlashning har bir bosqichidan so’ng 
amalga oshirilganligi sababli, u ketma-ket deb ataladi. Olingan summalar, nazorat 
summalari bilan taqqoslash uchun qayta ishlashning keyingi bosqichiga o’tkaziladi. 
Nazorat summalari to’g’risida hisobot tuzish. 
g’zuvlar, to’lovlar, barcha 
ma’lumotlar massivi miqdorining nazorat summalarini hisobot holida bosib chiqarish 
lozim. Ularni qayta ishlashning avvalgi bosqichida olingan nazorat summalari bilan 
taqqoslash va tekshirish nazorat guruhining majburiyatiga kiradi. Bunday muolaja 
ma’lumotlarning yo’qolishi yoki takrorlanishini aniqlash imkonini beradi.