Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti amaliy filologiya fakulteti

Bosh kelishik. Bosh kelishik shaxsni, predmetni narsa-hodisani nornini atab, kim? nima? soʻroqlariga javob boʻladi. Bu kelishikning maxsus qoʻshimchasi yoʻq. Bosh kelishikdagi soʻz boshqa soʻzlarga hokim boʻlganligi sababli, gapda ega boʻlib keladi. Masalan. Otaqoʻzi eshikni sharaqlatib yopib, uydan chiqdi. (O.Yo.).
Bosh kelishikdagi so'z bundan tashqari boshqa bir qator vazifalarda keladi.

1. 
   Kesim bo'lib keladi, Siz sara dehqonmisiz. (T. Mal.)
   
2. 
   Bosh kelishikdagi ot izohlovchi bo'lib keladi. San’atshunoslik doktori, professor Rasul Nuriddinov bugun ishdan juda yaxshi kayfiyatda qaytdi. (O'.Uo.)
   
3. 
   Undalma boʻlib keladi. Ha, qizim, birovni kutib turibsanmi?(OMJ.) Esingni yigʻ, bolam, ona oʻz bolasiga yomonlikni ravo koʻrmaydi. (S. A.)
   
4. 
   Nominativ gap bo'lib keladi: Amakijon. Choy-poy ichib keting,amakijon!(O'.U.)
   
5. 
   Bosh kelishikdagi soʻz koʻmakchilar bilan bogʻlanib yoki takrorlangan holda kelib aniqlovchi, toʻldiruvchi, hol vazifalarini bajaradi. Shu mehnat bilan yurtning mushkulini oson qilmoqchi(S. A.) Toʻlanboy Nizomjon agʻdargan yerga razm solib boshini sarak -sarak qilib qo'ydi. (S. A.)
   
6. 
   Bosh kelishikdagi ot sifatlovchi aniqlovchi vazifasida keladi: Poʻlat pichoq qinsiz qolmas. (Maqol.) Mehnat kuzagining toʻyin fayzidan, qolmagan daryodil yerlar bebahra.(G'.G'.).
   

Sifatlovchi aniqlovchi vazifasida kelishi asosan otga xos xususiyat emas.Biroq, ba’zan ot turkumidagi soʻz otga bogʻlanib, oʻzi bogʻlangan soʻz anglatgan predmetning nimadan ekanligini bildiradi va sifatlovchi aniqlovchi bo'lib keladi. Oshpaz sopol kosada ichiga mushtumdek lavlagi solingan shoʻrva keltirib qoʻydi. (S.A.)
Shuningdek, sifatlovchi sifatlanmish ifodalangan predmetning qanday ishni bajarishini bildiradi. Terim mashinalari oʻtaverib. yaproqlari yulinib choʻp boʻlib qolgan gʻoʻzalarda bir-ikkita, nari borsa uchta koʻsak qolgan.(O.Yo.)