Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o„zbek tili va adabiyoti universiteti

avtomatik tarjima
askriptori va 
mashina yordamidagi 

---

128 
tarjima 
deskriptori bilan bog‗langanda sinonim qaytuvchi bog‗lanishining 
yaratilishi sodir bo‗ladi 
(mashina yordamida tarjima, avtomatik 
tarjima
), 
shuningdek, 
avtomatik 
tarjima
askriptoriga 
boshqa 
deskriptorlar bilan ―Qara‖ va ―Sinonim‖ bog‗lanishlarini yuzaga 
keltirishda cheklanganlik kuzatiladi. 
Elektron 
tezaurusdan 
foydalanishni 
osonlashtirish 
maqsadida 
foydalanuvchiga tezaurus tarkibidagi ma‘lumotlarni tarmoq ichida o‗zaro 
bog‗langan obyektlar, ya‘ni tezaurus elementlari – atamalar (deskriptorlar 
va askriptorlar), atamalar manbalarining ta'riflari va ularning tavsiflari 
sifatida aks ettiruvchi foydalanuvchi veb-interfeysi yaratildi. Atamalarning 
o‗ziga xos xususiyatlari to‗plami va ular o‗rtasida o‗rnatilgan 
bog‗lanishlari yuqorida ta‘riflangan tezaurus tuzilmasiga muvofiqdir. 
Tezaurusda qidiruv jarayoni foydalanuvchi uchun kerakli bo‗lgan 
atamalarni tanlash, ularning ta‘riflarini (tezaurus maqolalarini) barcha 
tafsilotlari bilan birga ko‗rib chiqish, shuningdek, atama yoki uning ta‘rifi 
uchrashi mumkin bo‗lgan manbalar (nashrlar va matnlar to‗plami) bilan 
tanishish imkoni mavjud. 
Foydalanuvchi uni axborotning qaysi turi qiziqtirayotganini, ya‘ni 
barcha 
atamalarni, 
deskriptorlarni, 
askriptorlarni 
yoki 
atamalar 
manbalarini ko‗rsatishi mumkin. Bunda unga tanlangan obyekt turi 
bo‗yicha tezaurusda mavjud bo‗lgan axborot to‗liq holda, ushbu obyektga 
yo‗llanmalar to‗plamiga ega bo‗lgan 
html-
sahifa sifatida aks ettiriladi.
Muayyan obyekt va uning bog‗lanishlari haqidagi axborot ham
 html
– 
sahifa sifatida ifodalanadi. Bunda ushbu obyekt bilan bog‗langan obyektlar 
sahifasida giperilova (giperssilka) ko‗rinishida aks ettiriladi va ular 
yordamida obyektlarning mayda tafsilotlarini ko‗rishga o‗tish mumkin. 
Tezaurus bo‗ylab keyingi yo‗naltirish tezaurusning bir obyektidan ular 
o‗rtasida mavjud bo‗lgan tezaurus (atamalar o‗rtasida) yoki bibliografik 
(atamalar va manbalar o‗rtasidagi) munosabatlarni aks ettiruvchi 
bog‗lanishlarni inobatga olgan holda boshqa obyektlarga o‗tish jarayonini 
aks ettiradi. 
Tezaurusni tuzishning muhim jihati atamalar, ya‘ni tezaurusga 
kiritiladigan ma‘lumotlarni saralash
,
shuningdek, sinonimik atamalar 
orasidan atama-deskriptorlarni tanlash uslubidir. 
Kompyuter lingvistikasi bo‗yicha o‗zbek tiliga xos bo‗lgan tezaurusga 
kiritish uchun atamalarni tanlash kompyuter lingvistikasining yangi 
yo‗nalish sifatidagi o‗ziga xos xususiyatlari va uning Rossiyada rivojlanish 
holatiga aloqador masalalar bilan chambarchas bog‗langan. Bunda 

---

129 
umuman kompyuter lingvistikasini va rus kompyuter lingvistikasini 
tasvirlovchi quyidagi faktorlarni alohida ta‘kidlash zarur: 
