Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V



Download 7,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/190
Sana16.03.2022
Hajmi7,93 Mb.
#496288
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   190
Bog'liq
abdurashid abdurahmonov turkiy adabiyotning qadimgi davri

Botir xon VALIXO
*JA YE V,
akademik


К IRISH
« T a r ix - x a lq m a ’n a v iy a tin in g asosidir». X a lq im iz
ma ’naviyatining shakllanishida tariximizning uzoq о 'tmishida
ya ratilga n badiiy a da biyot alohida qadr-qim m atga ega.
Ja h o n d a g i k o 'p la b xa lq la r da o 'lin in g a n tik (lo tin c h a
«qadim iy») davr adabiyoti mavjud. Qadimshunos olimlar
«antik» so 'ziniyunon va rim adabiyotiga nisbatan qo ‘llasalar-
da, aslida Misr, Eron, Xitoy. Hindiston, Bobil (Vavilon) kabi
m a m la ka tla m in g m a d a n iya ti ham yunonlardan oldinroq
(27 00 -28 00 -yilla r m u q a d d a m ) yu za g a kelgan. T u rkiy
adabiyotning ham antik davri bo 'Iganmi?
Islomgacha bo 'Igan turkiy adabiyot ham о zining qadimiy
ildizlariga ega. Bu davrda adabiyot asosan o g'za ki shaklda
paydo ho 'Igan va rivojlangan deb hisoblash m um kin. Bu
adabiyot tarixini и rganish ju d a m uhim masala bo ‘Isa-da,
о 'ziga xos m urakkab jihatlai i bor. A bu R ayhon Beruniy arab
bosqinchilari qadim iy X orazm ni egallab bo 'Igandan so 'ng
a m a lga o sh irg a n h a r a k a tla r i to 'g ‘risid a q u yid a g ich a
qayg 'urib yozadi: «Qutayba Xorazm xa tin iya x sh i hiladigan,
ularning x a b a r va riv o y a tla r in i o 'rg a n g a n va b ilim in i
boshqalarga o'rgatadigan kishilarni halok etib, butkul yo'q
qilib yuborgan edi. Shuning uchun и (xabar va rivoyatlar)
islom davridan keyin, haqiqatni hilib ho 'Imaydigan darajada
ya sh irin qoldi». B u y u k m u ta fa k k ir n in g bu f i k r i fa q a t
Xorazmdagina emas, arablar M arkaziy Osiyoning, umuman,
bosib olgan barcha m amlakatlarning madaniyatini, tarixini,
y o zu v i, a d a b iy o tin i y o 'q qildi. S h u n in g a s o ra ti hois,
islomgacha ho 'Igan davrda turkiy xalqlar о ‘rtasida qanday
ijtimoiv tuzum ho ‘Iganligi, ularning adabiyoti, madaniyati va
6


hat to diniy e ’tiqodlari xususida aniq Jlkrlar bayon etilmaydi,
ziddiyatli qarashlar yuzaga keladi.
T u rk iy x a lq la r o g 'z a k i ijodi ta rix in in g ilk davrlari
о ‘rganilganda turkiylar nomi bilan shuhrat qozongan ко ‘plab
xalqlarning madaniyatiga murojaat qilish o'rinlidir. C'hunki
bugungi kunda m ustaqil millat sifatida shakllangan о 'zbek,
qozoq. qirg 'iz, boshqird, qoraqalpoq, turkm an, uyg'ur,
ozarbayjon, gagauz, usmonli turk, tatar, yoqut va boshqa
xalqlar qadimgi turkiylarning avlodlaridir.
Q a d im g i tu r k iy la r n in g y u z a g a k e lis h i m u q a d d a s
kitoblar dan biri «Bibliya»da, shuningdek, ко ‘plab afsonalarda
Nuh payg'am barning fa rza nd i Yofas nomi bilan bog ‘lanadi.
«Bibliya»da Yofasning Go 'mer, M a 'juj, Go 'meriting esa
A sh ka n o z ism li o 'g 'illa ri bo'lganligi ko'rsatiladi. Fanda
Go ‘mer turkiylarning kimm er, M a ’ju j
-
Gog va M ago 'g,
A shkanoz - s k i f qavm lariningpaydo bo ‘lishiga asos bo jgani
aytilgan. T arix otasi Gerodot (m iloddan avvalgi V asr)
«Tarix» asarining to ‘rtinchi kitobida skiflar va ularga yaqin
qavmlarning turmush tarzi, hayoti bilan bogjangan rivoyat
h am da a fso n a la rn i keltira d i, sk ifla r n in g fo r s la r bilan
urushlarini ко rsatadi. Bu davr tarixchilarining asarlarida
turkiy qavmlar s k i f kimmer, sak, massaget kabi nomlar bilan

Download 7,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   190




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish