Alisher Navoiy 1 library ziyonet uz

Majol i s  un-Nafoi s  (II -  qism) 
Alisher Navoiy 
 
45 
library.ziyonet.uz/ 
 
mabodo sindirib qoʻymagaylar. 
 
47. Tarj.: Chang va daf sadolarndan dilim vaslingni istaydi. Chunki har bir teri ostida 
xudoning bir doʻsti bor. 
 
48. Yax’yo Sebak (tugʻ. noma’lum—vaf. 448—49 y.) — shoir, aruzshunos olim va 
xattot. Avval «Tuffohiy», soʻngra «Fattohiy», «Xumoriy» va «Asroriy» taxalluslarida 
yozgan. Nishopurda yashagan. «Majolis un-nafois»ning forsiyga tarjimoni Faxriy Hirotiy 
shoir nazmiy risolalar, «Ta’biri xob» (Tush ta’biri) nomli asar va «Husnu Dil» degan 
doston yozgani haqida ma’lumot beradi. 
 
49. Tarj.: Ey, lola davrida piyolani maydan xoli qiluvchi umr oʻtdi. Bu hasrat dogʻiga 
qachon davo qilursan?! 
 
50. Xoja Hofiz—Shamsiddin Muhammad (tugʻ. 1321—vaf. 1390, Sheroz) buyuk fors 
shoiri. Yetim qolgach, nonvoyga shogird tushgan, Qur’onni yod bilgani va yaxshi tilovat 
qilgani uchun «Hofiz» nomi bilan shuhrat qozongan. She’riyatda uni taxallus qilib oladi. 
Hofiz ham ishqi majoziy, ham ishqi haqiqiy haqida yonib yozgan. Hofiz gʻazalsaro 
shoirdir. Uning devoni vafotidan soʻng tuzilgan. Sudiy degan turk olimi (vaf. 1591) 
Hofizning mukammal devonini tuzgan. Keyinchalik shoir she’rlariga koʻplab sharhlar 
yozilgan. XVII asr oxirlaridan boshlab, Hammer, Purgshtal. tarjimalari, Gyotening 
«Gʻarbiy-Sharqiy devoni» orqali Hofiz Gʻarbda shuhrat qozondi. Eron olimlari 
Abdurahim Xalxolin, Muhammad Qazviniy, Qosim Gʻaniy, Said Nafisiy, Muhammad 
Mu’in va boshqalar Hofiz ijodini har tomonlama tahlil etdilar, Hofiz gʻazallariga jild-jild 
sharhlar bitdilar. Ovrupo sharqshunoslaridan Ya.Ripka, A.Arberri, X.Ryomer, X.Ritter 
va boshqalar, rus olimlaridan Ye.3.Bertel's, A.N.Boldirev, I.S.Braginskiylar ham 
hofizshunoslikka yetuk hissa qoʻshdilar. 
 
Navoiy Hofiz gʻazaliyotini puxta bilgan va oʻzining «Devoni Foniy» deb nomlangan 
forsiydagi gʻazallaridan 237 tasini Hofiz gʻazallariga tatabbu’ qilib yozgan. Bu masala 
tojik olimi akad. A.M.Mirzoyev tomonidan qisman tadqiq etilgan va Navoiyning 
Hofizning gʻazaliga javobiyalaridan namunalar alohida risola tarzida nashr qilingan. 
(Qarang: A.Mirzoyev. Foniy va Hofiz. Dushanbe, «Irfon», 1961). 
 
51. Tarj.: Ey bangilar, nasha bargining arrasi (yaproq qirralari) sizning aql va imoningiz 
koʻchatining tomirini kesmoq uchun oʻtkirlashgandir. 
 
52. «Bu faqir aruz fanida vosita bila Mavlononing shogirdimen» — mashhur aruzshunos 
Darvesh Mansurdan Navoiy aruz ilmini oʻrgangan. U esa Yax’yo Sebakning shogirdi 
boʻlgan. Navoiy bu yerda «vosita bila Mavlononing shogirdimen» der ekan, ana shuni 
nazarda tutadi. 
 

---