Ali sher navoi y nom I dagi sam arqand davlat uni versi teti fi zi ka fakulteti astronom I ya yo

I V. Fotonlar. 
Yuqorida biz qayd etgan edikki, kosmik radioto’lqinlarni qayd etib, u 
yerdagi elektronlar dastasini aniqlash mumkindir. Xuddi shunday energiyasi 50-
10
3
MeV bo’lgan kosmik fotonlarni qayd qilinishi kosmik adronlarni 
konsentrasiyasini topish imkonini beradi. Chunki energiyasi bir necha o’n MeV 
bo’lgan fotonlar 
0

mezonlarni bo’linishi natijasida paydo bo’ladi. 
0

mezonlar 
esa, protonlar va yadrolarning kosmik obyektlarning orasidagi muhit bilan 
ta’sirlashuvi natijasida hosil bo’ladi. Ma’lumki, adronlarning energiya taqsimotiga 
ko’ra, 
0

-larning bo’linishi natijasida hosil bo’lgan fotonlarning energiyasi
2
/
2
c
m
E



-ga muvofiq bo’ladi. Fotonlarning intensivligi muhit zichligi va 
adronlarning zichligiga quyidagicha bog’liqdir: 
2


a
a
xJ
J


bunda, 


muhit zichligi, 
a

- 
0

mezonlarning tug’ilish ehtimoliyati, 

x
ta’sir 
oblasti. 
Adronli ta’sir xarakteristikalarini va muhit konsentrasiyasini (vodorodni) 
bilib, adronlar dastasini baholash mumkindir. 
Fotonlar uchun fon nurlanishi, elektronlarni tormozli nurlanishi hisoblanadi. 
Tormozli nurlanish hissasini to’la nurlanish ichidan baholash mumkindir. Chunki 
radioto’lqinlarni qayd qilish bilan elektronlar dastasi aniqlanadi. Ko’rsatilishicha, 
galaktikaning qo’ltiqlari tomon yo’nalishda 


larning intensivligi oshadi. Gamma 
kvantlarni diffuz nurlanishidan tashqari, ularni diskret manbalari borligi ham 
aniqlangan. Masalan, oqqush x-3 va boshqalar, o’ta yangi yulduzlar, portlashni 
qoldiqlari. 


nurlanishni ko’pchilik qismi pulsasiyalanadiki, yulduz pulsarning 
aylanishiga bog’liqdir. Pulsarlar o’ta yangi yulduz markazida joylashgan. Hozirgi 
paytda shunday diskret manbalar topilganki, ular radionurlardan tortib 


nurlargacha nurlaydi. Energiyasi katta bo’lgan 


nurlarni nurlaydigan diskret 
manbalarni, ulardan hosil bo’lgan keng atmosfera yog’dularini qayd qilish yo’li 
bilan identifikasiyalash mumkindir. Keng atmosfera yog’dusi adronlardan emasu, 


kvantlardan hosil bo’lgan bo’lsa, bunday yog’dular tarkibiga 


mezonlar juda 
kam bo’lishi kerak.