Ali sher navoi y nom I dagi sam arqand davlat uni versi teti fi zi ka fakulteti astronom I ya yo

I II . Elektronlar va Galaktika.
Elektronlarning identifikasiyasi elektromagnit 
kaskad yordamida amalga 
oshiriladi. Qayd qiluvchi asbobning tarkibida qo’rg’oshinli plastinkasi bo’lib, unda 
elektromagnit kaskad vujudga keladi. Elektron energiyasi kaskad chizig’ining 
maksimumiga to’g’ri keluvchi zarrachalar soni orqali topiladi. Zarralarning soni 
esa ssintillyasion yoki Cherenkov nurlanishi schyotchiklari yordamida o’lchanadi. 
Tajribalar balonlarda
yoki Yerning sun’iy yo’ldoshlarida o’rnatilgan asboblar 
yordamida o’tkaziladi. 
O’lchashlarning ko’rsatishicha elektronlarning 1 GeV energiyadan kichik 
oblastda intensivlik vaqtga va Quyosh aktivligiga bog’liq ravishda qattiq o’zgaradi. 
10 GeV-dan katta energiya oblastida elektronlar spektrining qiyaligi oshadi va J ni 
quyidagi darajali funksiya bilan ifodalash mumkindir. 
1
2
20
,
0
25
,
3
)
(
500
)
(







ГэВ
ср
с
м
E
E
J
e
Osonlik bilan ko’rsatish mumkinki, Yer sathida elektronlarning intensivligi 
xuddi shunday energiyali protonlarning intensivligidan 100 marotaba kichikdir, 
ya’ni elektronlar energiya zichligi, protonlar energiya zichligidan 100 marotaba 
kichikdir. 
3
2
/
10
~
(
см
эВ
e


). Yuqorida elektronlarni magnit maydonida sinxrotron 
nurlanish mexanizmini qayd etgan edik. Bunday mexanizm galaktikadagi 
elektronlarni qayd qilish imkonini beradi. Galaktika magnit maydoni 
6
10
5
~


В
Gs 
dir. Hisoblashlarning ko’rsatilishicha, elektronlar 
Мгц
2
10
~

chastota intervalida, 
ya’ni radioto’lqinlar oblastida nur chiqaradi. Shuning uchun qayd qilingan 
diapozonda radioto’lqinlarni intensivligini o’lchab, yulduzlar aro fazodagi 
elektronlarni dastasini aniqlash mumkindir. U Yer sathida o’lchangan qiymatiga 

---

80 
teng ekan. Shunday natijalar mavjudki, unga ko’ra energiyasi 2 GeV dan kichik 
bo’lgan elektronlar spektri 10 GeV dan kichik energiyali elektronlar spektriga 
ko’ra tekisroqdir. 
Butun osmonning radiodiapozonda diffuz nurlanishidan tashqari, diskret 
nurlanish manbalari ham mavjuddir. Masalan Krabovid tumanligi. Bu tumanlikdan 
kuchli sinxrotron tabiatli nurlanish qayd etilgandir. Bundan Krabovid tumanligida 
kuchli elektronlar dastasi borligi kelib chiqadi. Bunday obyektning elektron hosil 
qilishi quvvati ~10
38
erg/s-ga tengdir. Hozirda boshqa bunga o’xshagan obyektlar 
ham qayd etilgandir.