Ali sher navoi y nom I dagi sam arqand davlat uni versi teti fi zi ka fakulteti astronom I ya yo

 
Bir jinsli va lokal metagalaktik modellar 
Galaktik kosmik nurlarni metagalaktik kelib chi
q
ish xususiyatiga ega deb 
aytishda 
q
uyidagi 
q
atti
q
talablar bajarilishi kerak. Birinchidan metagalaktik fazoda 
kosmik nurlarning intensivligi ayni
q
sa galaktikaga ya
q
in yu
q
ori b
o’
lishi kerak. 
Agar metagalaktik kosmik nurlar galaktikada kuzatilgan kosmik nurlarday izotrop 
b
o’
lsa, u va
q
tda energiya zichligi 
q
uyidagi k
o’
rinishda ifodalanadi: 

Mg 

 

G
 

 10
-
12
 erg/sm
3
. 
Bosh
q
acha 
q
ilib aytganda, metagalaktik modellarda energiya zichligi 
h
amda 
intensivlik galaktikada va metagalaktikada bir xil b
o’
lishi kerak. Galaktik 
modellarda kosmik nurlar galaktikada yuzaga keladi va galaktikalararo fazoda 
b
o’
lgan kosmik nurlar 
q
ancha kam b
o’
lsa, ularning chi
q
ishi shuncha tez b
o’
ladi. 
demak yu
q
orida aytganlarga asosan metagalaktik modelni 
h
am e’tiborga olmasdan 
ilojimiz y
o’q
, lekin e
h
timoliyat nu
q
tai nazaridan galaktik model 
h
a
q
i
q
atga 
ya
q
inro
q
dir. 
2. Kosmik nurlarning Galaktik modeli 
Galaktik modellarga asosan kosmik nurlarning asosiy massasi galaktikada 
b
o’
lib, ularning 
h
osil b
o’
lishi 
h
am galaktikadadir. Galaktik model e
h
timoliy 
modelga ya
q
indir. Bu modelda kosmik nurlar yulduzlararo fazo bilan t
o’q
nashuvda 
energiyani y
o’q
otadi. Ba’zi ma’lumotlarga 
q
araganda galaktikada kosmik 
Галактик модел 
Метагалактик модел 
Квазистационар 
модел 
Бошқа 
моделлар 
Бир жинсли 
(универсал модел) 
Локал 
моделлар 

---

83 
nurlarning yashash davri 3

10
9
yilga, ya’ni 10
16
sekundga tengdir. Mavjud b
o’
lgan 
eksperiment natijalariga asosan xulosa 
q
ilish mumkinki, galaktikadagi kosmik 
nurlarning 
o’
rtacha intensivligi oxirgi bir necha milliardlab yillar davomida 
o’
zgargani y
o’q
. Bu esa kosmik nurlar tarkibini va
q
t-va
q
ti bilan kelib 
qo’
shilayotgan 
qo’
shimcha kosmik nurlar t
o’
ldiradi va ularni 
q
uvvati 10
10
erg/s ga 
tengdir. Ikkinchi tomondan 
o’
ta yangi yulduzlarning portlashi va katta mi
q
dorda 
energiyaning ajralishi galaktik kosmik nurlar intensivligining 
o’
zgarmasligini va 
energiya ajralish 
o’
rtacha 
q
uvvati 10
42
-10
44
erg/s ekanligini k
o’
rsatadi. 
Q
uyida 
galaktik modelga tegishli ma’lumotlar keltirilgan: