Akusherlik va ginekologiyada hamshiralik ishi

Jinsiy yetuklik davri 
— reproduktiv davr deb ham atalib, 
16— 18 yoshdan 45—47 yoshgacha — o 'rta c h a 30 yil davom etadi. 
Bu davr m obaynida ayol organizm i nasi qoldirish qobiliyatiga ega 
b o ‘lib, reproduktiv sistem a tu rg ‘un ravishda faoliyat k o ‘rsatadi. 
Sog‘lom ayolda b utun reproduktiv davr m obaynida ham m a sikllar 
ovulator sikl b o'lib, 350—400 tuxum hujayra yetiladi. T u x u m d o n ­
lard a follikulalarning m u n tazam yetilishi va ovulatsiyasi ayol 
organizm ida hom iladorlik u ch u n eng qulay sharoit yaratadi.
H ar bir ayol bu davrda hom ilador b o ‘lish ehtim oli yuqoriligini 
hisobga olib, hom iladorlikdan saqlanish usullarini bilishi va qulayini 
tanlay olishi, o 'zin ing va tu rm ush o ‘rtog‘ining sog‘lig‘i u ch u n
qayg‘urishi kerak. H o m ilad o r b o ‘lishdan 2—3 oy oldin tibbiy 
m uolajalarni to'xtatish tavsiya etiladi.
T ug‘u ru q d an so‘ng reproduktiv sistem aning tiklanishi uchu n
3—6 oy kifoyadir. Bola ko'krak suti bilan boqilganda ayol hom ilador 
bo'lm aydi deb hisoblanadi. A m m o bu fikr n o to ‘g ‘ri, chunki tu g‘u- 
ruqdan keyin 2—3 oy ichida hayz sikli tiklanib, oilada kontratseptiv 
vositalardan foydalanishga ehtiyoj paydo b o ‘ladi. T u g 'u ru q la r 
orasidagi m e’yoriy m uddat 2 yildan kam b o ‘lmasligi kerak. Chunki 
bu davrda ayol organizm i to ‘liq tiklanib, yangi hom iladorlikka 
tayyor bo‘ladi. Kontratsepsiya vositalaridan foydalanmasdan, doimiy 
jinsiy hayot b o 'lg an d a 12 oy ichida ayol h o m ilad o r bo'lishi kerak. 
Agar h o m ilad o r b o 'lm asa, bepushtlik sanalib, er va xotindagi 
bepushtlik sabablari aniqlanadi.
R eproduktiv yoshda jinsiy y o ‘llar orqali tarqaladigan yuqum li 
k asalliklar asosiy m u a m m o h iso b la n ad i. K asallik ning o ld in i 
olishning eng ishonchli usuli sog‘lom o dam bilan jinsiy aloqa 
qilishdir. H ayz kunlari jinsiy aloqada b o 'lish , operativ m uolajalar 
o'tkazish tavsiya etilm aydi. H ar b ir ayol a ’zolari o ‘ziga xosligini 
bilishi va o ‘zi u ch u n qulay sharoit yaratishi lozim .
29

---

K lim akterik davr ayollar reproduktiv sistem asi funksiyasining 
s o ‘nib borish davri hisoblanib „klirnaks“ , „klim akterik d avr“ 
term inlari o'rniga quyidagi term inlar q o ‘llanilishi qabul qilingan:
— m enopauzaoldi davri — 45 yoshdan m enopauzagacha;
— m enopauza davri — menopauzaoldi davri bilan m enopauza- 
dan keyingi 2 yil;
— m e n o p a u z a d a n keyingi d avr — m e n o p a u z a d a n keyin 
boshlanib, ayol um ri oxirigacha davom etadi.
M enopauzaoldi davrida, ya’ni ayol 45 yoshga o ‘tishi bilan 
tuxumdonda 10 mingdan kamroq ootsitlar qoladi, follikulalarda kuchli 
distrofik o ‘zgarishlar amalga oshadi, estrogenlar ishlab chiqarish 
keskin kamayadi, FSG va LG ishlab chiqarilishi bir necha bor 
oshadi. Bu davrda organizm yosh o'zgarishlarga mos ravishda 
tuxum donlar funksiyasi sekin-sekin susayadi. Patologik kechishda 
esa klim akterik sindrom rivojlanadi. Bunda m etadolik surilishlar 
yuz be rib, yog1 to ‘qim asi hisobiga tan a og'irligi oshadi, xolesterin, 
trigletsirid, qondagi glukoza miqdori oshadi. Neyrovegetativ (issiqlik 
qu y ilish i, te rla sh , b o sh o g 'r ig 'i, a rte ria l b o sim n in g o shuvi, 
qaltirash, taxikardiya), psixoem otsional (jahldorlik, uyquvchanlik, 
holsizlik, p arish o n x o tirlik ), u ro g en etal (teri quruqligi, q in d a 
achishish, siydik tu ta olm aslik) buzilishlar kelib chiqadi.
Hayz sikli ritmi va davomiyligining o'zgarishi m enopauzaoldi 
davri uchun xos holat bo'lib, 50—53 yoshlarga kelib, hayz qoni 
batam om to'xtashi — m enopauza bilan tugaydi.
M enopauzaoldi davrida bachadondan disfunksional qon ketish 
holati ham kuzatilib, bunda onkologik kasalliklar xavfi kuzatiladi, 
shu bois gistologik tekshirishlar olib borilishi m uhim dir.
Hayzning bir yil davom ida bo'lm asligi m enopauzadan keyingi 
davr boshlanganligini bildiradi.