Akusherlik va ginekologiyada hamshiralik ishi

Jinsiy yetilish davri. 
Jinsiy yetilish davri taxm inan 10 yil davom 
etib, bu davrda jism oniy va jinsiy rivojlanish baravar kechadi. 18— 
20 yoshda qiz bola jism oniy va ruhiy to m ond an to ‘liq yetiladi, 
farzand ko‘rishga, ya’ni ona b o ‘lishga tayyor b o ‘ladi. Jinsiy yetilish
7—8 yoshdan boshlanib, u ch ta davrni o ‘z ichiga oladi:
1-prepubertat davr
(7 —9 yosh) m iy an in g g ip o ta la m ik
sistem alari yetilishi h ar 5—7 kunlik asiklik tartibda gonadotropin 
(G T ) ajralishi bilan xarakterlanadi.
2- pubertat davrning birinchi fazasi
10— 13 yoshga to ‘g ‘ri 
keladi. Bu davrda tuxum donlarda estrogenlar ishlab chiqarilishining 
kuchayishi kuzatiladi.
3 - p u b e r ta t d a vrn in g ik k in ch i f a z a s i
( 1 4 — 17 y o s h ) 
gi p o ta la m o -g i p o fiz a r tiz im i re p ro d u k tiv fu n k siy asi t o ‘liq 
shakllanib ulguradi.
Jinsiy yetilish m ukam m alm i yo nuqsoni borm i, buni bilish 
uchun ikkilam chi jinsiy belgilar hosil b o ‘lish vaqti, tartibi, jinsiy 
a ’zolar va belgilar rivojlanish darajasini hisobga olish lozim.
Qiz bolalarda 8—9 yoshda sut bezlari rivojlanishining birlam chi 
belgilari — sut bezlari so‘rg‘ichlari giperem iya va pigm entatsiyasi 
hosil b o ‘ladi. Sut bezlari 10— 11 yoshda hosil b o ‘lib, 
telarxe
deb 
nom lanadi. Q o ‘ltiq osti chuqurchasida tuklar hosil b o ‘lishi (11 — 
12 yosh) 
adrenarxe,
qov sohasida paydo bo'lishi (10—11 yosh) 
pubarxedan
deb atalib a w alro q kuzatiladi. T ananing o'sishi va 
vaznning oshuvi 9— 10 yoshdan boshlanib, m enarxedan bir yil 
oldin, yuqori pog'onasiga yetadi (1 yilda b o ‘y 10 sm, vazn 12 kg 
gacha).
11— 12 yoshdan boshlab ichki jinsiy a ’zo, sut bezlari o ‘sishi 
va rivojlanishi, chanoq suyaklari kengayishi kuzatiladi. Birinchi 
hayz — m enarxe 12— 13 yoshda keladi. 15—17 yoshga kelib qiz 
bolaning bo ‘yi o ‘sishdan to ‘xtaydi, tanasi ayollarga xos shakllanadi.
Jinsiy yetilish — ayol um rining o ‘zgaruvchan davri b o ‘lib, 
bu vaqtda qiz bola tashqi muhitning salbiy ta’sirlariga va ichki omillaiga 
o ‘ta sezgir b o ia d i. Jinsiy yetilish davrida ovqatlanish, o ‘qish va
28

---

dam olish q a t’iy rejim asosida am alga oshirilishi, u ning jism i va 
ruhiyatiga og'irlik tushm asligi shart. 10— 12 yoshdan qiz bolani 
jism oniy va ruhiy o'zgarishga tayyorlab, unga jinsiy rivojlanish 
haqida so'zlab berish lozim. Qiz bolaga birinchi hayz vaqtida nim alar 
qilish lozimligi tushuntiriladi. H ayz paytida jism oniy z o ‘riqishdan 
ehtiyotlab, q o 'sh im ch a dam olish tavsiya etiladi. Bu kunlarda qiz 
bola maxsus gigiyenik salfetkalami q o ‘llaydi, tam ponlardan esa faqat 
ginekolog shifokor tavsiyasiga ko‘ra foydalanadi. G igiyenik chora- 
tadbirlar, suv m uolajalari, h ar kuni kech qu ru n badan, ayniqsa, 
tashqi jinsiy a ’zolar, q o ‘ltiq ostini tozalab yuvish tavsiya etiladi. 
C hunki bu joylarga g orm onlar aktiv ta ’sir ko ‘rsatadi.