Akusherlik va ginekologiyada hamshiralik ishi

3.6. Ayol umri davrlari
Ayol um ri m hiy va jism oniy o'zgarishlarga qarab bir necha 
davrlarga b o ‘lib o ’rganiladi. D avrlar o ’rtasidagi chegara nisbiy 
b o ‘lib, rivojlanish sharoitlari, irsiy om illar, biologik va ijtim oiy 
om illar ta ’sirida o'zgarishi m um kin.
26

---

Ona qornidagi davr. 
Bu davrda hom ila rivojlanishi, paydo 
b o ‘lishi va shakllanish jaray on i, jinsiy a ’zolarning shakllanishi 
ona qonid an , platsentadan keluvchi g o rm o nlar ta ’sirida am alga 
oshadi. E m brional rivojlanishning 3—4 haftasida jinsiy bezlar 
riv o jla n a d i, 6 —8 h a fta d a esa ta sh q i va ic h k i jin siy a ’zo la r 
kurtaklan ad i. H o m ilan in g 20- haftasiga kelib tu x u m d o n lard a 
prem ordial follikulalar hosil b o ‘ladi. 3 1 - 3 2 - haftada follikulalar 
rivojlanishining b irlam ch i belgilari, y a ’ni g ran uloz hujayralar 
qavati oshib, 6—8 qatoiga yetadi. Hom ila ona qom ida rivojlanishining 
har haftasida reproduktiv sistem aning m uhim jarayonlari am alga 
oshadi.
Y angi tu g ‘ilgan ch aq aloq lik davri. 
Bu d a v r c h a q a lo q
tug‘ilgandan boshlab 4 haftani yoki 28 kunni o ‘z ichiga oladi. Bola 
tu g ‘ilganda u n in g jin si tash q i jin siy a ’zo lar tu zilish ig a qarab 
belgilanadi. C hunki bu davrda boshqa jinsiy belgilar rivojlanm agan 
b o ‘ladi. Qiz bolaning chaqaloqligida hayotining birinchi haftasida 
estrogen to ‘yinganlik va jinsiy kriz belgilari n am oyon b o ‘ladi. Sut 
bezlari shishishi, b a ’zan jinsiy y o ‘llardan qonli ajralm alar kelishi 
kuzatiladi. H ayotining 5— 10 kuniga kelib bu belgilar o 'tib ketadi.
B olalik davri. 
T u g 'ilis h n in g b irin c h i o y id a n b o sh la b 8 
yoshgacha davom etadi. Bu davrda reproduktiv sistem ada sezilarli 
o 'z g a ris h la r b o ‘lm ag anlig i u c h u n n e y tra l d av r d eb a ta la d i. 
Organizm asta-sekin fiziologik va jinsiy jihatdan tayyorlanib boradi. 
Bolaning m ukam m al rivojlanishi u ch u n u ni 3—4 yoshligidanoq, 
y a’ni o ‘z jinsini ajrata olishi bilanoq, m a’lum tartib va gigiyena 
qoidalariga o ‘rgatib borish zarur. Qiz bolalar o ‘z to'shagida uxlashi, 
z a ru r shaxsiy gigiyena v ositalari b ilan t a ’m in lan ish i, b o la lar 
kiyimlari kattalamikidan alohida yuvilishi kerak. H ayotining birinchi 
yilida pam pers tagliklar faqat sayr va tungi uyqu vaqtidagina 
qo ‘llanilishi shart. Qiz bola tashqi jinsiy a ’zolari shilliq qavati haddan 
tashqari nozik b o ‘lib, u turli yuvish vositalari va sintetik m atolarga 
sezgir bo'lad i. Shuning u ch u n h am tashqi jinsiy a ’zolarda qizarish 
p ay d o b o 'ls a yoki tu rli a jra lm a la r k elg an ta q d ird a b o la la r 
ginekologiga m urojaat qilish kerak.
Bolalam i har kuni yuvinib, ozoda yurishga, bir kunda 2 m arta 
tish yuvish, bir kunda 4—5 m arta siydik qopini, b ir m arta ich 
b o ‘shatishi, hojatdan so ‘ng va ovqatdan oldin q o ‘llarini yuvish, 
agar uyda uy hayvonlari boqilsa, bolalarni ehtiyotlash m aqsadida 
parazitlarga qarshi davolash, hayvonlar bilan to ‘g‘ri m unosabatda 
b o ‘lishga o'rgatish lozim.
27

---

4—5 yoshdan boshlab tashqi jinsiy a ’zolar parvarishiga alohida 
e ’tibor berish zarur. H ar gal ich b o ‘shatilgandan so‘ng maxsus 
salfetkada artish, h ar kuni ich kiyim ini alm ashtirish kerak.
Bolaning dam olishi va foydali m ehn at bilan shug'ullanishi 
u ch u n qulay sh aro it y aratish , d arm o n d o rilarg a boy, q u w a tli 
ovqatlanishni, 10 soatlik osoyishta uyqu, toza havoda b o ‘lishni 
ta ’m inlash lozim.