Akusherlik va ginekologiyada hamshiralik ishi

16.3. Ayol jinsiy a’zolarining xavfli o ‘smalari
Ayol jinsiy a ’zolarining xavfli o ‘sm alari orasida k o ‘p in ch a 
bachadon b o ‘yni va tanasining raki, tuxum donlar raki, b a ’zida 
qin va vulva raki uchraydi. 
Qin va vulva raki —
aw al leykoplakiya, 
krauroz yoki ikkala kasallik b ilan b ir p aytda kasallan gan da, 
m enopauza davridagi ayollarda uchraydi.
16.3.1. Bachadon bo‘yni raki
Ayol jinsiy a ’zolarida ko ‘p uchraydigan xavfli kasallik hisob­
lanadi. B achadon b o ‘yni eroziyasi va eroziyalangan ektropion bu 
xastalikka olib keluvchi om il hisoblanadi. B achadon b o ‘yni raki 
ekzofit, endofit va aralash k o ‘rinishlarda uchraydi.
E k z o f i t ko‘rin ish id a b a c h a d o n b o ‘y n ig u lk aram k o 'rin ish in i 
eslatadi, salgina tegish bilan qonli ajralm alar chiqadi.
E n d o f i t k o ‘rin is h id a a g a ro ‘s m a b a c h a d o n b o ‘yn id ev o rig a 
o ‘sib kirsa, b achadon b o ‘yni xum chasim on ko‘rinishni oladi.
202

---

K asallikning a r a l a s h tu rid a shu ikkala klinik k o ‘rinish 
q o ‘shilib ketadi.
B achadon b o ‘yni raki limfa yo ‘li orqali kichik chanoq va atro f 
kletch atk asin in g lim fa tu g un lariga ta rq alad i. B a’zida kasallik 
gem atogen (qon to m irlar orqali) y o ‘l bilan tarqaladi.
B achadon b o ‘yni rakining tasnifi:
0 b o s q i c h — rak hujayralari lokal bir joyda aniqlanadi.
1 b o s q i c h — bachadon b o ‘yni zararlanadi.
I I b o s q i c h — param etriy, qin yuqori qism i yoki bachadon 
tanasiga o ‘sma infiltratsiyalanadi.
III b o s q i c h — in filtratsiy a re g io n a r lim fa tu g u n la rin i 
zararlantirib, kichik chanoq devorlariga o ‘tadi.
I V b o s q i c h — o ‘sm a siydik pufagi yoki qovuqqa, to ‘g ‘ri 
ichakka o'tadi yoki metastazlar uzoq joylashgan a ’zolarda aniqlanadi 
(jigar, o ‘pka, suyak va hokazolar).
Jinsiy aloqa vaqtida qon ketishi, oqsil ajralm alar, qo rinn ing
pastki sohasida o g ‘riq, um u m iy ahvolning yom onlashishi b a ­
c h ad o n b o ‘yni rakining yetakchi sim pto m i b o ‘lib hisoblanadi. 
Bu jaray o n n in g yon a ’zolarga tarqalishi n atijasida o ‘sha a ’zolar 
faoliyati buziladi (siydik chiqishining buzilishi, defekatsiya va 
hokazo o'zg arishlar).
Tashxis an am n ez, obyektiv ko ‘rinish, kolposkopiya, sitos- 
kopiya, gistologiya natijalariga asoslanishi kerak. Shiller sinam asi 
o'tkaziladi.
B achadon b o ‘yni rakida jarrohlik, aralash va n u r yordam ida 
davolash usullari qo'llaniladi. D avolash usuli bem orning um um iy 
ahvoli va rak jarayonining tarqalish darajasiga qarab tanlanadi. 
D em ak , 0- b o sq ich d a b a c h a d o n b o ‘y n in in g ay lan m a d ia te r- 
moekstsiziyasi o'tkaziladi, olingan to 'q im a gistologik tekshiruvga 
yuboriladi. Qolgan ham m a bosqichlarda bachadonning ekstirpatsiyasi 
am alga oshiriladi (V ertgeym -G ubaryov usuli bo'yicha):
I b o s q i c h d a jarrohlik usuli n u r terapiyasi bilan birgalikda;
II b o s q i c h d a davolash aralash n u r terapiyasi bilan am alga 
oshiriladi;
III b o s q i c h d a faqat nu r terapiyasi qo'llan ilad i;
IV b o s q i c h d a esa bem orning um um iy ahvolini yaxshilashga 
qaratilgan sim ptom atik davo o'tkaziladi.
B achadon b o 'y n i rakidan k o 'p qon ketishini nazarda tutib, 
tib b iy o t h a m s h ira s i b u n d a y s h a r o itd a s h o s h ilin c h y o rd a m
203

---

k o 'rsa tish n i bilishi sh a rt, sh ifo k o r kelguniga q a d a r h am sh ira 
steril ta m p o n bilan q in n i qin k o ‘zgulari y o rd am id a o ch ib , ta m - 
p o n ad a qilishi zarur. T am p o n q in d a 6 —8 so at dav om id a tu rishi 
m um k in .