Ahmadjonov ilhom luxmonovich

:
X
: :
X
:
 
|
|
∙
_
¨ 
e¯ Nu 
∙∙ 
−
:
X
:¯ 
A A
¨ A 
Nu 
|
_Nu 
+
A A 
 
4. S
N
1
 
nukleofil monomolekulyar mexanizmida boradigan reaktsiyalar: 

+
N≡N Nu 

| + _ | 
.. 
+ Nu 
−N
2
A A A 
Diazoniy tuzlari yolg’iz aril-kation hosil qiluvchi aromatik substratlar bo’lib, 
bularda chiqib ketuvchi guruh vazifasini azot o’taydi.
1-4 Reaktsiyalar bir yoki bir necha oraliq bosqichlardan so’ng almashinish 
mahsulotlarini beradi.
Aromatik galogenbirikmalarda galogen yon zanjirda yoki benzol halqasida 
joylashgan bo’lsa, ularning reaktsiyaga kirish qobiliyati bir-biridan keskin farq 
qiladi. Agar galogen benzol halqasida bevosita C
(SP
2
–X)
turida bog’langan bo’lsa, u 
nukleofil almashinish reaktsiyasiga juda yomon kirishadi. Galogenarenlar ishqor, 
natriy, tsianid, ammiak bilan oddiy sharoitda reaktsiyaga kirishmaydi.
1. Galogen benzol halqasida joylashgan bo’lsa, uning faol emasligini 
shunday tushuntirish mumkin. Galogen atomi kuchli elektromanfiy element 
bo’lganligi uchun I-induktsion ta’sirga ega va undan tashqari galogenning elektron 

---

15 
juftlari benzol halqasining π-elektronlari bilan ta’sirlashishi ya’ni +M ta’sir 
mavjud:
..
:
Cl
:
δ
+
δ− δ−
 
 
δ− 
Xullas, xlorbenzol molekulasida (ρ, π-tutashish) konyugirlangan 
ta’sirlashish mavjud bo’lib, xlor kam harakatchang bo’ladi:
..
+

+ +