World no tobacco day

O’smirlardagi zararli odatlar va ularni oldini olish

Tayyorladi: PRIP-38 U talabasi O’ktamova Nilufar

Fan o’qituvchisi: Abdullayev Asilbek

Tamakining ta’siri

Odam papiros chekkanda tamaki tutini bilan nafas oladi, o ‘pkaga kislorod o‘rniga CO2 (karbonat angidrid) gazi borib qonga o‘tadi, organizmdagi moddalar almashinuvini buzadi, bunday holat o‘z navbatida organizmning kislorod tanqisligiga sabab bo‘ladi. Tamaki tarkibidagi amiak namlik ishtirokida o ‘pka alveolalari (hujayralarida) ishqor-nashatir spirtiga aylanadi. Bu ishqor o ‘pkaning shilliq qavatini ta’sirlab chekuvchida bronxit kasalligini keltirib chiqaradi. Buning oqibatida o‘pkaning turli yuqumli kasalliklarga chidamliligi kamayadi.

Birinchi bo’lim sigaret chekishni kim boshlagan?

Ushbu amaliyot Mesoamerika va Janubiy Amerikada miloddan avvalgi 5000–3000 yillarda boshlangan deb ishoniladi. Tamaki Yevroosiyoga XVII asr oxirida yevropalik mustamlakachilar tomonidan kiritilgan va u yerda umumiy savdo yoʻllari boʻylab yurgan.

TAMAKI BILAN O’LIM

Tamaki har 34 soniyada bir odamni o'ldiradi

Yangi chekuvchilarning 90% 25 yoshgacha odatlanib qolishadi

Nos chekishning sog’liqqa zarari

Respublikamizda keyingi yillarda yoshlar ortasida nos chekish kabi zararli odat keng tarqalmoqda. Nosdan atrof-muhitga tutun tarqalmasa ham, nos chekuvchi uni tuflab ifloslantiradi. Nosning tutuni bolmaganligi uchun u chekuvchi o ‘pkasiga kirmagani bilan, uning zaharli moddalari til ostidagi qon tomirlariga solish, qon orqali miya, yurak, jigar kabi hayotiy muhim organlarni zaharlaydi. Nosning erigan qismi og‘iz bo'shhgidagi so’lak bilan yutib yuboriladi va u oshqozon-ichaklarga tushib, ulami zaharlaydi. Nos tamakining eng kuchli zahar turlaridan tayyorlanadi. Tamaki tutuni tarkibidagi zaharli moddalardan tashqari, nosga yana ohak, kul kabi zararli moddalar ham qo‘shiladi. Bu moddalar og’iz bo‘shlig’ida erib, so’lak bilan qo‘shilib, qizilo‘ngach orqali oshqozonga tushadi. Shuning uchun nos chekuvchilarda ogiz bo‘shlig’i, qizilo‘ngach va oshqozon raki ko‘p uchraydi.

Ko‘pgina spirtli ichimliklar uzum vinosi va pivodan tashqari hammasi spirtga suv va turli narsalar qo‘shib tayyorlanadi. Uyda tayyorlangan spirtli ichimliklarning tarkibida 1,5 foizgacha zaharli moddalar bor. Etil alkogoli (etanol, etil spirti, uzum spirti) tiniq, keskin maxsus hidh, suvda va organik eritmalarda yaxshi eriydigan moddadan iborat. Tibbiyotda tashqi a ’zolarni antiseptik moddasi sifatida ishlatiladi.

Spirtli ichimliklarning iste’mol qilish zarari va uning oqibatlari

Alkogolni uzoq tizimli ichish tufayli jigar kasallanadi. Jigar serozi kelib chiqadi. Bu kasalliklarning 60 foizi o‘hm bilan tugaydi. Alkogoliklarda ko ‘pincha qizilo‘ngach raki, yoki og‘iz bo‘shlig‘i raki vujudga keladi. Alkogoliklarning 90 foizi oshqozon gastriti, kasalliklarga uchraydi. Alkogolni ko‘p ichish turli huquqbuzarlikka sabab bo‘ladi. Har 5 ta odamdan biri xuquqni buzadi va jinoyat sodir qiladi. Alkogolni suyiste’mol qilish tufayli barcha mamlakatlarda jinoyat, transport va ishlab chiqarish jarohatlari, ish qobilyatining pasayishi sodir bo‘ladi. Alkogoliklarning o‘rtacha umri ichmaydigan kishilarga qaraganda 10-15 yil kam. Butun dunyo sog‘liqni saqlash tashkiloti ma’lumotiga muvofiq ichkilikbozlikdan har yili 1,5 million odam o‘ladi.

Giyohvandlik va uning zararli oqibatlari

≪Narkotik≫ (≪giyohvand modda≫) nima degani? Jahon sog’lqni saqlash tashkilotining ta ’rifiga ko‘ra, tibbiyotda qoilanilishidan qat’iy nazar, kayf hissiyotini tug‘diradigan va unga ruju qo‘yishga (o‘rganishga) olib keladigan har qanday modda narkotik deyiladi. Uni iste’mol qilish va kayfidan xuzurlanishni odat qilganlarni ≪narkamanlar≫ deyishadi. ≪Narkomaniya≫ atamasi grekcha narke - tildan qolish, qotib qolish va mania-aqlsizlik, ishqibozlik-so‘zlaridan tarkib topgan bo’lib, jismonan hamda ruhan giyohvand moddani qabul qilishga ishqiboz bo’lib qolish- ruju qo‘yish va oqibatda og’ir asoratlarga olib keladigan kasallikka aytiladi.

Giyohvand modda qabul qilayotgan bola, o ‘smir qanchalik yosh bo’lsa, uning shunchalik tez va og’ir nogironlikka chalinishi, yoki erta o’lib ketishi ehtimoli shu qadar ko‘p boiadi. Shuning o ‘zi, davlatning salohiyatini pasaytiradigan omil hisoblanadi. Ta’kidlash joizki, giyohvandlikning asosiy belg isi-sog'ayish imkoniyatining yo‘qligidir. Ushbu kasallik surunkah bo’lib kutilmagan har qanday vaqtda u qaytalanishi mumkin.

Biz zararli odatlarga qarshimiz!

E’tiboringiz uchun rahmat!