Agrokimyo va tuproqshunoslik

а ∙ N ∙ E ∙100 
Х = --------------- 
M ∙ H 
bu yerda:
Х – kalsiyning prosent miqdori; 
а – titrlashga ketgan 1/20 normal kaliy permanganat (ml hisobida); 
N - 1 ml 1/20 normal kaliy permangant cho‘ktirgan kalsiy g hisobida 
(0,001); 
Н – tuproq og‘irligi (g hisobida). 
Masalan, a – 4 ml, N -0,001 g, YE – 259 ml, 
М – 20 ml, N – 50 g bo‘lsa tuproq tarkibida 0,1 % kalsiy bo‘ladi. 
4 ∙ 0,001 ∙ 250 ∙ 100 
X = ------------------------ = 0,1. 
20 ∙ 50 
Magniyni aniqlash. 
Magniy hamma tuproq tarkibida uchraydi. Magniy 
o‘simlik hayoti uchun zarur elementlardan hisoblanadi. Lekin, magniyning 
sho‘rlangan tuproqlar tarkibida uchraydigan magniy karbonat, magniy bikarbonat, 
magniy sulfat va magniy xlorid singari suvda oson eriydigan tuzlari o‘simlik hayoti 
uchun zararlidir. Magniyni hajmiy metod bilan aniqlash juda qulaydir. Bunda 
kalsiy cho‘ktirib va suzib olingandan keyin yig‘ilgan eritmaga natriy gidrofosfat 
qo‘shib, magniy magniy gidrofosfat shaklida cho‘ktiriladi.
Ishning bajarilish tartibi: 
Kalsiy oksalat formasida cho‘ktirilgan cho‘kmani 
suzishdan va yuvishdan yig‘ilgan eritma bug‘latilib, hajmi taxminan 50 ml ga 
keltiriladi va unga reaksiyasi kislotali bo‘lguncha (lakmus qog‘oz bilan tekshirib 
turiladi) 10 % li xlorid kislota (HCl) qo‘shiladi. Stakandagi eritmaga 10 % li 
ammoniy xloriddan (NH4Cl) 10 ml va natriy gidrofosfat (Na2HPO4) ning 10 % 
eritmasidan 20 ml qo‘shib qaynatiladi. Bu issiq eritmaga hajmining 1/3 miqdorida 
10 % li ammiak qo‘shiladi. Stakanda hosil bo‘lgan magniy gidrofosfat (MgHPO4) 
shaklida cho‘kma (suyuqlik) sovigandan keyin, u kuchsizlantirilgan filtr orqali 
suzib olinadi. Filtrda yig‘ilgan cho‘kma 2,5 % li ammiak eritmasi bilan yuvilib, 
xloriddan tozalanadi. Xlor bor-yo‘qligini bilish uchun suyuqlikdan probirkaga bir 
ozgina solib kumush nitrat (AgNO3) tomizib ko‘riladi. Cho‘kma hosil bo‘lmasligi 
xlor tugaganini bildiradi. 
Xloridlardan tozalangan cho‘kmani ammiakdan tozalash uchun, u spirt bilan 
bir-ikki marta yuviladi. So‘ngra cho‘kmali filtr quritgich shkafda 50-600 S issiqda 
bir soat quritiladi. Quritilgan filtr cho‘kma Bilan kichik ximiyaviy stakanga 
solinib, ustiga 40-50 ml distillangan suv quyiladi. Filtr ivigandan keyin, u shisha 

---

273 
tayoqcha Bilan maydalanadi. So‘ngra ustiga indikator sifatida 1-2 tomchi 
metiloranj tomiziladi va sariq tusli eritma binafsha rangli bo‘lguncha xlorid 
kislotaning 1/20 normal eritmasi Bilan titrlanadi (tuproqda magniy oz deb faraz 
qilinsa, eritmani xlorid kislotaning 1/100 normal eritmasi bilan titrlash tavsiya 
etiladi).
Natija quyidagi soddalashtirilgan formula bo‘yicha hisoblanadi: