Agrokimyo va tuproqshunoslik

Talabaning bilimini sinash uchun savollar 
1.
«Geologiya» atamasining etnologik, lug'aviy va amaliy ilmiy ma'nolari deganda
nimalarni tushunasiz? 
2.
Geologiya atamasini kim va qachon fanga kiritilgan? 
3.
Geologiya fanining asosiy tarmoqlari haqida nimalarni bilasiz? 
4.
Geologiya qaysi fanlar bilan o'zviy aloqada? 
5.
Geologiya fanining shakllanishiga hissa qo'shgan olimlar va ularning fikri 
to'g'risida ma'lumot bering? 
6.
Yerning asosiy xususiyatlariga nimalar kiradi? 
7.
Yerning zichligi yer po'sti, mantiya va yadrosida qanday qiymatlarga ega? 
8.
Yerning ichki tuzilishi qanday usullar yordamida aniqlanadi? 

---

21 
9.
Konvektiv oqimlar qanday vujudga keladi? 
3-MAVZU. MINERALLAR HAQIDA UMUMIY MA’LUMOTLAR. 
REJA. 
1.Minerallar va tog` jinslari. Konlar va foydali qazilmalar. 
2. Minerallar va tog` jinslari haqida umumiy tushuncha. 
3.Magmatik jinslarning tasnifi va tarkibi. 
4.Cho‘kindi jinslarning tasnifi va mineral tarkibi. 
1.Mineral
deb tog' jinslarining tarkibini tashkil qiluvchi bir yoki bir necha 
elementlarning fizik—kimyoviy sharoitlarda paydo bo'lgan birikmasiga aytiladi. 
Minerallarning har biri o'ziga xos fizik — kimyoviy xususiyatga ega. Tabiatda 
ma'lum bo'lgan minerallarning (5000 dan ortiq) ko'pchiligi qattiq, juda ozgina qismi 
suyuq va gaz holatda bo'ladi. Barcha minerallardan faqat 100 tachasi yo tabiatda keng 
tarqalganligi, yoki insoniyat uchun qimmatli xossalari tufayli katta amaliy 
ahamiyatga ega. Shulardan 30 taga yaqini tog' jinslarining asosiy qismini tashkil 
etadi. 
Minerallar turli yullar bilan hosil bo'lishi mumkin. Dala shpati, kvars va slyuda 
singari keng tarqalgan minerallar, asosan, yer qa'rida vujudga keladigan qaynoq 
magma suyuqliklaridan va gazlardan, kamroq qismi er yuzasiga qo'yilgan lavadan 
kristallanadi. Ko'pchilik minerallar suvli eritmalardan cho'kmaga o'tadi, yoki 
organizmlar faoliyati tufayli hosil bo'ladi. Ba'zi bir minerallar katta bosim va yuqori 
harorat ta'sirida mavjud minerallarning qayta kristallanishidan vujudga keladi. 
Ko'pchilik minerallar odatda paragenezis deb ataluvchi muayyan assosiasiyada 
(masalan, dala shpati va kvars) uchraydi, ammo bundan istisno hollar ham kuzatiladi 
(masalan, dala shpati va osh tuzi). 
Minerallarni aniqlashda ularning muhim fizik va kimyoviy xossalaridan 
foydalaniladi. Minerallarning diagnostik belgilarini, agar ular tog' jinslarida mayda 
donalar holida uchrasa ham, hech bir asboblarsiz aniqlash mumkin. 
Tog' jinsining tarkibini tashkil qiluvchi minerallar fizik xususiyati va kimyoviy 
tarkibi bilan biri ikkinchisidan farqlanadi. 
Har bir mineral muayyan kimyoviy tarkibga ega bo'ladi. Ammo ularning 
tarkibida izomorf holda kimyoviy xossalari yaqin bo'lgan elementlar qo'shimcha 
tariqasida mavjud bo'lishi mumkin. Ular minerallarning kristallografik shakliga ta'sir 
etmasa ham, fizik xossalarini o'zgartirishi mumkin.