Agrobiocenoz diyqanshiliqta ju'zege keletug'in biocenoz

Topiraq kartasi ha’m kartogrammalari

Topiraqlardi aymaqlar, wa`layatlar yamasa rayonlar ko`leminde u`yreniw ushin birinshi na`wbette ayirim xojaliq kartasi ha`m kartogrammasin a`meliy sabaqta siziw (nusqa ko`shiriw) ha`m u`yreniw za`ru`r. Bunda topiraqlardin` agronomiyaliq , agro o`ndiris minezlemesine qarap toparlarg`a ajiratiw ha`m topiraq bonitirovkasina a`hmiyet beriledi.

Sabaq dawaminda studentler xojaliq topiraq kartasinan nusqa ko`shiriw ha`m sha`rtli belgilerin jaylastiriwdi u`yrenedi. Topiraq kartasin u`yreniwde onin` masshtabina, tayarlang`an waqtina (jilina) itibar beriledi. Kartada ajiratilg`an topiraq tipleri, tipsheleri ha`m basqada taksonomikaliq birlikleri, olardi sipatlaytugin belgiler toliq u`yreniledi.

Topiraqlardi karta boyinsha xojaliqta tarqaliwin u`yreniw protsessinde, aniqlang`an topiraqlardi qaysi jer tu`rin, aymaqtin` geomorfologiyaliq elementinde   jaylasqanlig`i aniqlanadi. Topiraq kartasindag`i jatiqliqlarg`a ha`m aymaqtin` geomorfologiyaliq du`zilisine  (pa`s - ba`lentligine) qarap topiraqlardin` jaylasiwi ha`m dizimi du`ziledi.

Topiraqlardag`i aziqliq zatlar ha`m duzlar mug`darin sipatlawshi kartogrammalardi u`yreniw

Sabaq dawaminda studentler topiraqtag`i suwda eriwshen` duz ha`m aziqliq zatlardi su`wretlewshi sha`rtli belgilerdi ko`rsetken halda qartogrammalardan nusqa qo`shiriwdi u`yrenedi. Kartogrammalardi u`yreniwde birinshi na`wbette qaysi ko`rsetkish (duz, aziqliq zatlar) boyinsha du`zilgenligine a`hmiyet beriledi, sha`rtli belgileri u`yreniledi. Son`inan konkret ko`rsetkish boyinsha xojaliqtag`i topiraqlardin` agro o`ndirislik qa`siyetleri u`yreniledi. Na`tiyjede:

a) xojaliqtag`i topiraqlardin` kartogramma boyinsha uliwma jag`dayi aniqlanadi. Ma`selen, topiraqlardin` shorlaniwi u`yrenilgende kem, ortasha yamasa ku`shli shorlang`an jerler maydani (ga yamasa % mug`darinda) ajiratiladi.

b)u`yrenilgen ko`rsetkishlerdi (duz, aziqliq zatlar) xojaliq aymag`inin` qaysi bo`leklerinde ko`r tarqalg`anlig`i aniqlanadi.

v) xojaliq aymag`indag`i topiraqlarin` ayirim ko`rsetkishleri (duz, aziqliq zatlar) boyinsha kartogrammalar ha`m topiraq kartalari du`ziledi.