Agrobiocenoz diyqanshiliqta ju'zege keletug'in biocenoz

5-LEKCIYA. JER JUZINDE TOPIRAQLARDIN’ TARQALIW NIZAMLILIQLARI. OZBEKSTAN TOPIRAQLARI, QASIYETLERI SIPATLAMASI HA’M TARQALIWI

Topiraqtin` geografiyaliq tarqaliui jer betinde ta`biyg`iy jag`daylarina baylanisli. Bul jag’day topraq geografiyasinin` to`mendegi taraularinin`rawajlaniui tiykarinda jatir. Topiraqtin` gorizontal zonallag`i haqqinda ta`lim topiraqtin` vertikal zonallig`i haqqinda ta`liymat topiraq qatlaminin` bir qiyliemesligi  ha`m strukturasi haqqindag`i ta`liymat.

Topiraq geografiyasinin` uliuma nizamliqlarin aniqlauda rus ilimpazzlarinin` do`retken dun`ya juzlik obzorliq kartalari, ulken a`hmiyetke iye boldi. (K.D.Glinne , L.I.Prasolov, I.P.Gerasimov, V.A.Kovda x.b.)

Ha`zirgi ko`z qaras penen qurg`aqliqtin` topiraq qatlaminda kenislik topiraq klimatliq poyaslardi ajiratiug`a boladi,bular tiykarinan  klimattin` termikayirmasina,ha`r bir poyaslarda ushiraspaydi. Bul tipler bir-birine jaqin topiraq payda boliudin` energetik rejimine iye boladi.

Topiraq-klimatliq poyaslar, topiraq-bioklimatliq obls`tlarg`a bo`linedi,bulardin` topiraqlari atmosferaliq ig`allaniu ayirmashilig`i ha`m o`simlikler  menen xaraketlenedi.

To`mendegidey oblastlarg`a ajiratiladi. Vlajnie ig`allaniudin` tog`ay tayg`a yamasa tundra yamasa o`simlikler qatlami perexodnie(subgumidnie i subaridnie) stepnim dela,kserofitnolesnim i savannnim rastitelnim pokrovom ha`m qurg`aq (aridnie ha`m ekstra aridnie) s polupustinnim i pustinnim rastitel`nim pokrovom.

Ha`r bir topiraq-bioklimatliq oblast`ta 2yamasa 3topiraq zonasi boladi.Topiraq zonasi 1 yamasa 2 zona topiraq areali retinde qaraladi.

Topiraq zonalari bir-birine o`tken uaqitta topiraq podzonalarg`a bo`linedi. Topiraqtin` podzonasinin` 1 bo`legi zonal`topiraqtin` podtip tarqalg`an jer.

Topiraqtin` fatsiyasi topiraqtin` zonasinin` 1 bo`legi,basqa bo`leklerinen aytarliqtay temperaturaliq rejiminde o`zgesheligi bar ha`m sezonliq ig`allaniudin` barisinda.

Topiraqtin` provintsiyasi-topiraqtin` fatsiyasinin` bo`legi,bunda topiraqtin` fatsiyasindag`i belgileri menen ajiraladi biraq mayda bo`lingen.

Topiraqtin` provintsiyalari orolitologiyaliq belgileri ha`m topiraq qatlaminin` strukturasina qarap topirak okruglarina ha`m rayonlarina bo`linedi.