Agrobiocenoz diyqanshiliqta ju'zege keletug'in biocenoz

5. Topıraq ha’m atmosfera hawasının’ quramı.

Hawa tu’rleri	N	O	CO2
Atmosfera hawası Topıraq hawası	78,09 78,80	20,95 5-20	0,03 0,1-15,0

 

Eginlerdin’ tuxımının’ o’niwi, o’simlik tamırının’ dem alıwı ha’m mikroorganizmlerdin’ rawajlanıwı ushın topıraq hawasındag’ı kislorod za’ru’r.

O’simlik tuxımı egilgennen baslap, o’siw da’wiri dawamında topıraq kislorodına talapshan’, biraq ayırım waqıtta ıg’al topıraqta kislorod jetispese tuxım ko’geriwi yamasa ko’gerip shıqqan na’lsheler shirip qalıwı mu’mkin. Topıraq hawası quramında kislorod jetispewshiliginen sobıqlılar, ayg’abag’ar, kartoshka, qant la’blebi eginleri quwrap qaladı.

O’simlik gu’llew da’wirinde kislorodtı ko’p talap etedi. Bul waqqıtta jon’ıshqa, biyday, kartoshka, Gorox, la’blebi ha’m basqa egislikler topırag’ında en’ ko’p mug’darda karbonat angidrid gazi toplanadı. Gaz almasıwında topıraqtan ajıralıp shıqqan karbonat angidrid jer betindegi atmosfera hawasına qosıladı ha’m o’simlikler paydalanadı.

G’awasha atızındag’ı atmosfera hawasında karbonat angidrid mug’darı o’zgerip turadı. Ku’ndizgi fotosintez qubılıs aktivleskende CO₂ mug’darı kemeyedi, keshke taman fotosintez qubılıs pa’seygende onın mug’darı artadı.

Azotobakterlerdin’ azot toplawı topıraqqa kislorod erkin kirip turg’anda g’ana a’melge asadı. Kislorod mikorizalar ushın da za’ru’r.

Topıraq hawasının’ mug’darı onın’ ulıwma boslıg’ının’ suw menen tolg’anlıq da’rejesine baylanıslı.