Agrobiocenoz diyqanshiliqta ju'zege keletug'in biocenoz

Tu’ynekshe bakteriyalar sobıqlı o’simlikler menen simbiotikalıq birlikti payda etedi. Bul bakteriyalardın’ bunday atalıwına sebep, olar tamırg’a o’tkennen keyin tkanlardın’ top-top tu’ynekshe payda etip o’siwi baslanadı. Sobıqlı o’simliklerdin’ 13000 aslam tu’ri bolsa, sonnan 1300 tu’rinde tu’ynekshe bar ekenligi anıqlang’an. Bakteriyalar da’slep topıraqta boladı tkang’a o’tedi, o’simlik tamır kletkasında o’se baslaydı (2-su’wret).

Tu’ynekshe bakteriyalar - a’piwayı topıraqta jasawshılar esaplanadı. Olar mayda, uzınlıg’ı 3 mkm, ha’reketshen’ tayaqshalar esaplanadı. Bakteriyanın’ o’simlikke o’tiwi tuxımnan o’simlik o’sip shıg’ıw waqtında baslanadı, bul tamır tu’ksheleri arqalı boladı. Tamır tu’ksheleri belok esaplang’an lektin dep atalıwshı zat bo’lip shıg’aradı. Bakteriyalar bolsa o’z gezeginde kletka sırtına polisaqaridlerdi bo’lip shıg’aradı. Bul eki zattın’ o’z ara ta’siri ha’r qıylı o’simlikler menen bakteriyalardın’ o’zine ta’n qa’siyetin belgileydi. Tamır tu’ksheleri kletkada ko’beyip atırg’an bakteriyalar ta’sirinde iyiledi, ferment bo’lip shıg’aradı, bul kletka diywalların buzadı ha’m bakteriyalardın’ kiriwi ushın jol ashıladı. Qubılıs usılay dawam etedi.

Bunnan basqa topıraqta erkin jasawshı azot toplawshılarda ushrasadı. Biraq, olardın’ na’tiyjeliligi simbiotikalıq mikroorganizmlerge qarag’anda to’men. Olardın’ na’tiyjeligi sol waqıtta artadı, eger olar tamır sistemasının’ do’gereginde yamasa tamırda (rizoplan), yag’nıy o’simlik penen birgelikte bolsa. Ta’jiriybelerdin’ ko’rsetiwinshe, birgelikte azot toplaw qubılısı fotosintezge tikkeley baylanıslı boladı ha’m ol rizosferada ha’m fillosferada o’tedi. Sonday aq o’simlikti steril awhalda saqlap og’an azot toplawshı mikroorganizmler aralaspasın qosqanda, o’simlik azotqa bolg’an talabın tolıq qanaatlandıra alatug’ının ko’rsetedi (2-su’wret).

Biologiyalıq jol menen toplang’an azot, organikalıq birikpeler tu’rinde boladı, yag’nıy belok. Ol a’ste aqırın pu’tkil vegetaciya dau’amında toplanadı, ol o’simlikler ta’repinen mikrob kletkaları o’lgennen keyin ha’m ıdıralg’annan keyin ju’da’ a’ste o’zlestiriledi.

Quramında azot saqlawshı organikalıq zatlardın’ ammiak bo’lip shıg’arıw menen mineralizaciyalanıw qubılısı ammonifikaciya dep ataladı. Bul qubılıs belok ha’m onnan payda bolatug’ın – peptidler ha’m aminokislotalar, nuklein kislotaları ha’m onın’ o’nimleri – purin ha’m pirimidin tiykarları, mochevina ha’m mochevina kislotaları, azot saqlawshı polisaqarid qitin ha’m gumus kislotalarda boladı. XIX a’sirdin’ aqırında francuz ilimpazı E.Marshel`din’ ko’rsetkenindey ammonifikaciya qubılısı universal qa’siyetke iye bolıp, ken’ jag’dayda ko’pshilik mikroorganizmler ta’repinen iske asırıladı.