Агиографик асарлар тавсифига доир

bosh g„oya
sidir. 
Bob bo„yicha xulosalar 
1.
Buyuk so‗z san‘atkori Alisher Navoiy o‗z asarlarida agiografik rivoyat 
va hikoyatlardan ustalik bilan foydalangan. Uning ―Tarixi anbiyo va 
hukamo‖, ―Holoti Sayyid Hasan Ardasher‖, ―Holoti Pahlavon Muhammad‖ va 
―Nasoyimu-l-muhabbat‖ asarlari bevosita agiografiyaga taalluqli bo‗lsa, 
―Hayratu-l-abror‖ va ―Lisonu-t-tayr‖ kabi dostonlari agiografik rivoyat hamda 
hikoyatlardan keng ko‗lamda foydalanib yaratilgan asarlardir. Bundan 
tashqari, shoirning ―Saddi Iskandariy‖ dostoni va ―Xamsatu-l-mutahayyirin‖ 
biografik essesi ham agiografik rivoyat hamda talqinlarga asoslanadi. 
Binobarin, Alisher Navoiy o‗zbek adabiyotida agiografik rivoyat va 
hikoyatlardan eng ko‗p hamda samarali foydalangan ijodkor sifatida ham 
benazirdir. 
2.
Odatda, agiografiya ma‘lum shaxs yoxud qahramon (aziz avliyolar) 
yashab o‗tgan davrdan ancha keyin yoziladi, lekin Navoiyning ―Holot‖lari 
muallif bilan yonma-yon yashagan shaxslar haqidadir. Navoiy Sayyid Hasan 
va Pahlavon Muhammadni komil insonlar, Haqqa yaqin zotlar – avliyolar 
sifatida talqin qiladi. Ularning bu darajaga chiqishlarida qol va hol ilmlarini 
puxta egallashlari barobarida dunyoviy bilimlardan yaxshi xabardor 
ekanliklari ham katta ahamiyat kasb etishi ta‘kidlanadi. 
32
Алишер Навоий. Ҳайрат ул-аброр. Тўла асарлар тўплами, 10-жилдли, 6- ж. Т: 
Ғафур Ғулом номидаги нашриѐт-матбаа ижодий уйи, 2011. – 222 – 224-б

---

64 
3.
Navoiy o‗z ijodi bilan agiografik asarlar janriy tavsifi va ularning 
tasnifini yaratishga ham imkon yaratdi. Xususan, ―Nasoyimu-l-muhabbat‖ 
asari agiografik tazkiraning yuksak namunasi bo‗lishidan tashqari, bu 
turkumdagi asarlarning yaratilishiga xos uslubiy ko‗rsatma bo‗lib ham xizmat 
qiladi. Zero, unda avliyolar qatorida sanaluvchi har bir shaxs o‗ziga xos 
xarakter, hayotga o‗ziga xos munosabatdagi inson sifatida namoyon bo‗ladi. 
Ularning qiyofasidan turli adabiy asarlarning qahramonlari – badiiy obrazlar 
sifatida foydalanish mumkin. 
4.
Navoiy asarlarida agiografik rivoyatlar bir vaqtning o‗zida ikki 
vazifani bajaradi. Ularning birinchisi diniy mohiyat, ilohiy xilqat ifodasi 
bo‗lsa, ikkinchisi insoniy yuksak fazilat, axloqiy kamolot talqinidir.