Agar fanga oid terminlar noaniq bo‘lsa, fanning o‘zi noaniqdir

HD – deyteriovodorod

Rangsiz gazsimon modda. Oddiy va og‘ir suvda amalda erimaydi. Kimyoviy xossalari jihatidan N₂ ga o‘xshash.

Mr = 3,022; d_(q) = 0,146^(–257); ρ = 0,135 g/l (n.sh.);

t_suyuq = – 256,5 ºC; t_qayn = – 251,02 ºC.
OLINISH USULLARI

1) Laboratoriyada rux metalini xlorid kislotada eritib olinadi.

2HCl + Zn = ZnCl₂ + H₂↑

2) Sanoatda tabiiy gazdan, suv gazidan, suvni elektroliz qilib, koks gazi va neftni yo‘ldosh gazlaridan olinadi. Masalan: Metan gazi 800⁰S da suv bug‘i bilan nikel katalizatorligida vodorod va is gaziga aylanadi (metan konversiyasi).

CH₄ + H₂O = CO + 3H₂↑

3) Metan kislorod kam sharoitda oksidlansa vodorod va is gaziga aylanadi.

2CH₄ + O₂ = 2CO + 4H₂↑

4) Sanoatda asosan quyidagicha olinadi:

2CH₄ + O₂ + 2H₂O = 2CO₂ + 6H₂↑

5) Koksni 1000⁰Sda suv bug‘i bilan reaksiyasi koks konversiyasi deyiladi.

C + H₂O = CO + H₂↑ (hosil bo‘lgan aralashma suv gazi deyiladi)

Olingan aralashmadan vodorodni is gazidan tozalash uchun gazlar aralashmasi issiq ishqorga yuttiriladi. Natijada SO ishqor bilan birikib tuz hosil qiladi.

CO + NaOH = HCOONa (natriy formiat)

6) CHo‘g‘langan temirga suv bug‘i ta’sir ettirilsa vodorod hosil qiladi.

3Fe + 4H₂O = Fe₃O₄ + 4H₂↑

7) Ishqorlarga alyuminiy yoki kremniy ta’sir qilish usuli.

2Al + 2NaOH + 8H₂O = 2Na[Al(OH)₄H₂O] + 3H₂↑

Si + 2NaOH + H₂O = Na₂SiO₃ + 2H₂↑