Ҳаёт фаолияти хавфсизлигини таъминлаш асослари 1-Маъруза

Организмга электр токининг таъсири натижасига қуйидаги қатор омиллар таъсир қилади:
-ток кучи;
-инсон танасининг қаршилиги;
-кучланишнинг катталиги;
-ток тури ва частотаси;
-ток йўли;
-ток таъсирининг давомийлиги;
-инсон организмининг индивидуал хусусиятлари.
3. Ток кучининг инсон организмига таьсири.
Токнинг қуйидаги таъсир кўринишларини мисол қилиб келтириш мумкин.

• Сезиларли ток (2 мА гача) – организм орқали ўтганда сезиларли оғриқ

кузатилади;
2. Кўйиб юлбормайдиган ток (10…25 мА) – организм орқали ўтганда ўтказгични
қисган қўлни қисқарган мускулларини бўшатиб бўлмайди;
3. Фибрилиятсион ток (50 мА дан юқори) – организм орқали ўтганда юрак
фибрилиятсиясига (юрак мускулларининг тартибсиз қисқаришига) олиб келади.
Электр токидан жароҳатланишда инсон танасининг қаршилиги катта аҳамиятга эга бўлади. Тананинг электр токига қаршилиги Рз 100000 ом дан 1000 ом гача қийматларда ўзгаради ва у тери қопламаси ҳолатига (қуруқ, нам, жароҳатланган ёки жароҳатланмаганига), тегиш майдони ва тегиш зичлигига, токни кучи ва частоталарига ҳамда унинг таъсирини давомийлигига боғлиқ бўлади.
Жароҳатланиш натижасига организмдаги токнинг йўли ҳам таъсир қилади. Электр токи қўл орқали оёққа етганда энг катта хавф туғдиради, яъни бунда ток организмнинг энг кўп органларини (юракни ва ўпкани) қамраб олади. Электрдан жароҳатланиш статистикасидан маълумки, инсон қўлининг орқа томонидан, чаккалардан, умўртқадан, тиззалардан, асаб толаларнинг бирикиш жойлар ва бошқа жойлардан нисбатан унча катта бўлмаган токлар ўтганда ҳам ҳалокатларга олиб келади.

Электр токидан жароҳатланиш натижасида инсоннинг индивидуал хусусиятларига сезиларли даражада боғлиқ бўлади.
Масалан, бир хил миқдордаги ток икки кишидан ўтганда биринчисида кучсиз сезги уйғотса, иккинчи кишининг мускулларини қисқаришига олиб келиши мумкин. Кишига таъсир этувчи ток қиймати инсоннинг жисмоний ва руҳий ҳолатига боғлиқ ҳолда ўзгаради.
Инсонни маст ҳолатида бўлиши, унинг организмини электрга қаршилигини камайтиради ва шунга кўра унинг жароҳатланиши хавфини кўпайтиради. Юрак, ўпка, асаб касалликлари билан хасталанган инсонлар учун ток хавфли таъсир кўрсатади. Шунинг учун электр қурилмаларида ишлашга тиббий кўрикдан ўтган ва махсус маълумотли кишиларга рухсат этилади.
Ҳайвонлар организмига электр токи инсон организмига таъсир қилганидек таъсир қилади. Ҳайвонларда олиб борилган тажрибалар шуни кўрсатдики, унинг массаси қанча катта бўлса электр токи таъсири хавфи шунча кам бўлади. 100 мА миқдордаги ток кучи ҳайвонларни нафас олиши ва юрак фаолиятида ҳеч қандай ўзгариш ҳосил қилмайди. Аммо ҳайвон танаси қаршилиги инсон танаси қаршилигидан жуда камдир.
Йирик шохли ҳайвонларнинг олдинги ва орқа оёқлари орасидан қаршилиги 400…600 ом бўлиб, ҳайвон йиқилаётган ҳолатида танасини намлигига боғлиқ равишда 50…100 ом гача камаяди. Ҳайвон организмига доимий равишда таъсир этадиган энг кам кучланиш ҳам унинг маҳсулдорлигини камайишига олиб келиши исботланган. Қорамолларга таъсир этувчи кучланиш миқдори 4…8 В бўлганда унинг сут бериши 20…40% га камаяр экан.
Электр токидан жароҳатланиш хавфи кўп ҳолда электр қурилма ишлатилаётган муҳитга боғлиқ бўлади. Ўтказгичларни, электр ускуналарининг ток ўтказувчи қисмлари изолятсияси юқори намлик, агрессив буғ ва газларнинг таъсири остида аста-секинлик билан емирилади ва ишдан чиқади. Атроф муҳитнинг юқори даражадаги намлиги инсон танасининг қаршилигини камайтиради. Барча хоналар (бинолар) атроф – муҳит характерига боғлиқ равишда, электр хавфсизлик бўйича уч гуруҳга бўланади.