Қадимги ва ўрта аср фалсафаси, Янги ва энг янги давр фалсафаси

Жордано Бруно- италян олими (1548-1600)
Брунонинг асосий ғоялари

• Коперникнинг фалсафий ғояларини ривожлантирди ва чуқурлаштирди.
• Қуёш – Ерга нисбатан марказда жойлашган, аммо коинотнинг маркази эмас;
• Барча осмон жисмлари уларда мавжуд барча нарсалар харакатланиш хусусиятига эга;
• Юлдузлар – Қуёшга ўхшаш осмон жисмлари ва ўз планета тизимларига эга;
• Коинотдан алоҳида ҳолда Худо мавжуд эмас. Худо ва Коинот – бир бутундир.
• Коинот галактикалардан иборат;
• Коинотда оламлар сони чексиз;

2.3. ЯНГИ ВА ЭНГ ЯНГИ ДАВР ФАЛСАФАСИНИНГ АСОСИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ.

XVII асрдан бошлаб табиатшунослик жадал суръатлар-
да ривожланади. Денгизларда кемаларнинг юриш
эҳтиёжлари, кемасозлик астрономиянинг ривожланишини,
шаҳарсозлик, ҳарбий иш математика
ва механиканинг ривожланишини белгилайди.
Э.Торричелли ҳаво босими мавжудлигини экспериментал йўл билан аниқлади, симобли барометр ва ҳаво насосини ихтиро қилди. И.Ньютон механиканинг асосий қонунларини, шу жумладан бутун олам тортишиш қонунини таърифлади. Р.Бойль кимёда механикани қўллади, кимёвий элемент тушунчасини ишлаб чиқди. Инглиз физиги У.Гильберт магнит хоссаларини ва унинг амалда қўлланилишини ўрганди. В.Гарвей қон айланишини кашф этди ва унинг ролини эмпирик усулда тадқиқ этди. Р.Декарт ва Г.Лейбниц математика, механика, физика ва физиологиянинг ривожланишига улкан ҳисса қўшди. Ижтимоий фанларда табиий ҳуқуқ назарияси ишлаб чиқилди (Англияда Т.Гоббс, Голландияда Г.Гроций).
Янги давр инглиз фалсафасининг вужудга келиш
шартлари ва умумий тавсифи
Янги давр инглиз фалсафаси
(XVII-XVIII асрлар)
Англиядаги файласуфлар, бошқа давлатлардаги файласуфларга,
масалан, Германия файласуфларига қарши ўлароқ, борлиқ
муаммоларини тушунтиришни афзал кўрганлар;
Эмпиризмнинг рационализм устидан ҳукмронлиги (Англия билиш масалаларида
эмпиризм – фалсафадаги билишда рационализмдаги ақл каби эмас,
тажриба ва ҳиссий қабул қилиш асосий аҳамият касб этувчи йўналиш –
ғалаба қозонган ўз даври учун ноёб давлатлар сарасига кирган);
Ижтимоий – сиёсий муаммоларга катта қизиқиш билан қаралган (Англия
файласуфлари борлиқ ва билишнинг моҳиятини, инсоннинг дунёдаги ўрнини
тушунтиришга интилиш билан чекланиб қолмай, жамият ва давлатнинг
пайдо бўлиш сабабларини излаганлар, мавжуд давлатларнинг
самарали тузилиш лойиҳаларини илгари сурганлар)