Қадимги ва ўрта аср фалсафаси, Янги ва энг янги давр фалсафаси

2-мавзу: Фалсафий тафаккур тараққиёти босқичлари: Шарқ ва ғарб фалсафаси Маърузачи: тдиу ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси профессори, фалсафа фанлари доктори Исмоил Саифназаров

Режа:

• Қадимги ва ўрта аср Шарқ фалсафаси, Уйғониш даври. ХIХ аср охири ва XX аср бошларида Марказий Осиёда илғор фалсафий, ижтимоий-сиёсий фикрлар. ХХ-ХХI аср ўзбек фалсафаси.
• Антик давр фалсафаси. Илк ва ўрта аср Ғарб фалсафаси ривожланишининг умумий белгилари.
• Янги ва энг янги давр фалсафасининг асосий йўналишлари.

Таянч тушунчалар :
номинализм ва реализм, апологетика, патристика ва схоластика, гуманизм, антропоцентризм, рационализм, эмпиризм, механизм, деизм, жадидчилик, сўфийлик.

Мавзу бўйича адабиётлар:

1.Фалсафа. Ш.Мадаева ва бошқалар. Ўқув қўлланма. . -Т.: Мумтоз сўз, 2019.

2.Фалсафа асослари. Ахмедова М. таҳрири остида. Дарслик. -Т.: Ўзбекистон, 2006.

3. Қадимги ва ўрта асрлар Ғарбий Европа фалсафаси.

С. Йўлдошев ва бошқалар. Т., 2004.

4. Янги ва энг янги давр Ғарбий Европа фалсафаси. С. Йўлдошев ва бошқалар. Т., 2004.

5. Ғарб фалсафаси /Қ.Назаров таҳрири остида. –Т.: Шарк, 2004

6. Скирбекк Г., Гильс Н. Фалсафа тарихи. –Т.: Шарқ, 2002.

2.1. Қадимги ва ўрта аср Шарқ фалсафаси, Уйғониш даври. ХIХ аср охири ва XX аср бошларида Марказий Осиёда илғор фалсафий, ижтимоий-сиёсий фикрлар. ХХ-ХХI аср ўзбек фалсафаси.

Қадимги Бобил ва Мисрда фалсафанинг пайдо бўлиши. Эрамиздан олдинги IV мингйилликнинг охири III-мингйилликнинг бошида қадимги Бобил ва қадимги Миср маданияти ўз тараққиётининг юқори нуқтасига эришади. Бу давлатларда фалсафий фикрларнинг пайдо бўлиши, бир томондан, дунё ҳақидаги фанлар бўлган - астрономия, космология, математика биринчи одимлари билан яқиндан боғлиқ бўлган бўлса, иккинчи томондан, афсоналар билан боғлиқ эди. Қадимги Бобил ва Миср олимлари ой ва кун тутилиши даврийлигини аниқлашга мувофиқ бўлдиларки, бу уларга ҳодисаларни олдиндан айтиш имконини берди.
Қадимги бобилликлар ва мисрликларда илм-фан билан коҳинлар шуғулланар эдилар. Илм-фан билан шуғулланган мисрликлар ва бобилликлар умуман дунёга афсоналар орқали қарар эдилар. Шундай асарлар пайдо бўла бошлайдики, уларда афсоналарни фалсафий талқин қилишга уринишлар кўзга ташланади («Арфа чалувчининг қўшиғи», «Дунёдан хафсаласи пир бўлган кишининг ўз руҳи билан суҳбати», «Ҳаёт маъноси ҳақида хожа ва қулнинг савол-жавоблари» ва бошқалар).