Қадимги ва ўрта аср фалсафаси, Янги ва энг янги давр фалсафаси

3-мавзу: Фалсафий тафаккур тараққиёти босқичлари: ғарб фалсафаси

Режа:
3.1.Антик давр фалсафаси.
3.2.Илк ва ўрта аср Ғарб фалсафаси ривожланишининг умумий белгилари.

3.3.Янги ва энг янги давр фалсафасининг устувор йўналишлари.
Таянч тушунчалар :
номинализм ва реализм, апологетика, патристика ва схоластика, гуманизм, антропоцентризм, рационализм, эмпиризм, механизм, деизм.

Мавзу бўйича ўрганиладиган асосий таянч иборалар.

• Номинализм ва реализм-Номинализм (лот. Номиналис - номлар билан боғлиқ, nominal, номен-исмдан) универсаллик муаммосини ҳал қилишда асосий фалсафий йўналишлардан бири ва тарихан материализмнинг биринчи шакли Реализм-бу нарсаларни аслида қандай бўлса, шундай кўриш ёки тасаввур қилиш тенденцияси. Бу универсаллар онгдан ташқарида мавжудлигини таъкидлайдиган принципдир.
• Апологетика - [Юнон. D. - мудофаа, оқланиш, шафоат қилиш; бировни ҳимоя қилиш учун айтилган ёки ёзилган нутқ; ҳимоя қилиш, оқлаш, бошқариш, ўз ҳимоясида бирон бир нарсани айтиш], умумий маънода-насронийликни мухолифларининг айбловлари ва танқидларидан ҳимоя қилиш; махсус бўлим илоҳиётида кофир динларни рад етишдан мақсад. ва насронийликка қарши дунёқараш қарашлари ва Масиҳнинг ҳақиқатларини бундай ошкор қилиш ва оқлаш.
• Патристика ва схоластика –Патристика христиан донишмандларининг диний, фалсафий ва ижтимоий-сиёсий назариялари мажмуаси ҳисобланадибу черков оталарининг ёзувлари ва ёзувлари. Унинг асосий вазифаси насронийликни ҳимоя қилиш, тарқатиш ва назарийлаштиришдир. Бу жараён II асрда пайдо бўлган ва VIII асргача давом этган. Схоластика-бу дин билан чамбарчас боғлиқ бўлган фалсафий тенденция. У патристикасини ўзгартирди. Схоластика кейинчалик пайдо бўлганлиги сабабли, у ўз ғояларини нафақат антик давр ҳужжатларидан, балки христиан ғоялари ва догмаларидан ҳам ўзлаштириб олди.
• Гуманизм – (лот. ҳуманус — инсоний) — одамларга меҳр-муҳаббат билан қараш, уларни ҳурмат қилиш, инсоннинг моддий фаровонлигини юксалтириш ва кишиларда юксак маънавий фазилатларни ривожлантиришга ғамхўрлик қилиш.
• Антропоцентризм – инсон оламнинг маркази ҳисобланган фалсафий тизим.Антропоцентризм инсонни табиатдан алоҳида ва устун нарса деб билади.
• Рационализм – кўплаб мутафаккирлар томонидан қабул қилинган, рационализм бирон бир фалсафанинг ўзига хос хусусияти емас; бундан ташқари, ақлнинг бошқалар билан бир қаторда ҳақиқатни англашнинг асосий воситаси сифатида тан олинганида, ақл-идрокнинг ақл-идрокдаги ўрни ҳақидаги қарашларда фарқлар мавжуд, агар ақл-идрок ҳақиқат деб ҳисобланса, радикалгача. фақат муҳим мезон. Замонавий фалсафада рационализм ғоялари, масалан, Лев Сраусс томонидан ишлаб чиқилган бўлиб, у ўз-ўзидан эмас, балки таклиф қилувчи саволлар (Маёвтика)ёрдамида билимларни юзага чиқариш билан биргаликда фикрлашнинг оқилона усулидан фойдаланишни таклиф қилади.
• Эмпиризм - юнон тилидан. "тажриба" — "тажриба", "билим" [тажриба орқали орттирилган]) сезгилар орқали билиш усули бўлиб, унда билим шу сезгининг тавсифи сифатида тақдим етилиши ёки унга туширилиши мумкин.
• Механизм - бу табиий бутунликлар (асосан тирик мавжудотлар) бир-бири билан ички алоқаси бўлмаган қисмлардан ташкил топган мураккаб машиналар ёки артефактларга ўхшайди.
• Деизм –(лот. дан деус- худо) - бу Худонинг мавжудлигини ва у томонидан дунёнинг яратилишини тан оладиган, аммо ғайритабиий ва мистик ҳодисаларни, илоҳий ваҳий ва диний догматизмни инкор этадиган диний ва фалсафий тенденция. Аксарият деистлар Худо дунё яратилгандан сўнг, воқеаларни жойлаштиришга аралашмайди, деб ҳисоблашади; бошқа деистлар Худо ҳали ҳам воқеаларга таъсир қилади, лекин уларни тўлиқ назорат қилмайди, деб ҳисоблашади..