Abuzalova M

Fonetik tamoyil. 
Bu orfografiyaga xos asosiy mavqe egallovchi 
prinsiplardan bo„lib, unga ko„ra so„zlar talaffuz qilinishiga mos ravishda 
yoziladi.So„zshakllarning talaffuz etilishida yuz bergan fonetik 

---

255 
o„zgarishlar hisobga olinadi. Chunonchi, 
yurak-yuragi, yurakka, son- 
sana, sanoq, sanog„i, qishkoq-qishlogim, qishloqqa 
kabi. Demak, fonetik 
prinsipda so„zning aytilishi bilan yozilishi bir-biriga mos keladi. 
Jo„nalish kelishigi qo„shimchasi [-ga], sifatdosh shaklini hosil qiluvchi 
qo„shimcha [-gan], chegara ma‟nosini ifodalovchi murakkab affiks [- 
gacha], payt va maqsad ravishdoshi shaklini yasovchi [-gach], [-guncha], 
[-gani], ozaytirma sifatni hosil qiluvchi [-gina] kabi affikslar o„zak- 
negizi 
k, q 
undoshlari bilan tugagan so„zlarga qo„shilganda, muayyan 
so„zshakllari fonetik tamoyil asosida yoziladi. Masalan, 
terakka, 
buloqqa, ekkan, boqqan, eshikkacha, quloqqacha, ayriliqqacha, 
zerikkach, chiqqan, tikkuncha, taqquncha, yoqqani, chekkani, kichikkina, 
iliqqina 
va h.k. 
Fonetik prinsipga asoslangan imlo qoidalari boshqa tillarda ham 
uchraydi. Jumladan, turkiy tillar oiilasiga kiruvchi uyg„ur tili imlo 
qoidalari uchun bu tamoyil etakchi o„rinda turadi: 
maktevi (maktabi ), 
epkaldi (olib keldi ) 
kabi. 
Rus tilidagi [без-], [воз-], [из-], [раз-] prefikslari jarangsiz 
undoshlar bilan boshlanubchi o„zak-negizlarga qo„shilganda, ko„pincha, 
fonetik o„zgarishga uchraydi va bu imloda ham o„z aksini topadi: 
без+ 
срочный 
= 
бессрочный, 
без+печный=беспечный, 
без+толковый=бестолковый, 
без+платно= 
бесплатно; 
воз+принять=воспринять, из+писать=исписать, раз+цвести = 
расцвести. 
Shuni eslatib o„tish lozimki, na o„zbek tili uchun, na rus tili 
uchun fonetik prinsip asosiy orfografik tamoyil vazifasini o„tamaydi. 
Uyg„ur tili, belarus tili orfografiyalarida bu tamoyilga ko„proq amal 
qilinadi.