Abuzalova M

Mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar 
1.
Orfoepiya nimani o„rganadi? 
2.
Orfoepiyaning nutq madaniyati bilan chambarchas aloqadorligini 
misollar asosida tushuntiring. 
3.
O„zbek tiliga xos orfoepik me‟yorlar haqida gapiring. 
4.
Yevropa mamlakatlarida orfoepik me‟yorlariga rioya qilish tartibi 
qay ahvoldaligini tushuntiring. Bizda-chi? Fikrlaringizni misollar asosida 
dallillang. 
5.
G„arbiy yevropa tillarida orfoepiyaning qaysi me‟yori ko„proq 
foydalaniladi? 
Foydalanish uchun adabiyotlar: [ 1; 2; 7; 8; 10; 45; 50] 

---

254 
ORFOGRAFIYA 
 
Reja: 
1.
Orfografiya – to„g„ri yozuv me‟yorlarini o„rganuvchi sath. 
2.
Orfografiya. Orfografik tamoyillar haqida. 
Mavzu bo„yicha tayanch tushunchalar 
Orfografiya va imlo, fonetik prinsip, morfologik prinsip,tarixiy 
an‟anaviy va shakliy prinsip, orfografiya va orfoepiya aloqadorligi. 
 
Orfografiya grekcha so„z bo„lib, orthos – 
to„g„ri 
va grafo – 
yozaman
, 
“to„g„ri yozuv” 
degan ma‟noni ifodalaydi. Orfografiya tovush va harflar, 
so„z va uning ma‟noli qismlari, qo„shma, juft, takroriy, qisqartma 
(jumladan, shartli qisqartmalarning ham) so„zlarning qo„shib, ajratib va 
chiziqcha orqali yozilishi, bo„g„in ko„chirish, bosh hamda kichik 
harflardan foydalanish o„rinlari haqidagi yagona qoidalar tizimidan 
iboratdir. Orfografiya og„zaki nutqni yozuv orqali to„g„ri ifodalash 
uchun har bir tilning o„ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda 
yozuv qoidalarining umumiyligini ta‟minlaydi.Bu esa og„zaki nutqni 
imloda bir xil yozish imkoniyatini tug„diradi. Odatda, adabiy til ma‟lum 
me‟yorlarga ega ekanligi bilan shevalardan farqlanib turadi. Og„zaki 
nutqda ham, yozma nutqda ham muayyan me‟yorlarga rioya qilish nutq 
(og„zaki va yozma)ning aniq, ravon va tushunarli bo„lishiga yordam 
beradi. Adabiy tilni to„liq egallash uchun esa til va nutq me‟yorlarini 
bilish hamda unga rioya qilish shart. Orfografiya to„g„ri yozish 
qoidalarini belgilashda ma‟lum tamoyillarga asoslanadi. Tilshunoslikda 
orfografiyaning quyidagi prinsip (tamoyil) lari qayd qilinadi: fonetik, 
morfologik, tarixiy - an‟anaviy va shakliy (simvolik yoki ideografik) 
prinsiplar. Biroq bularning mavqei hamma tillarda ham bir xil emas: har 
bir tilning orfografiyasi uchun u yoki bu prinsip asos qilib olinadi. 
Asosiy orfografik tamoyillar va ularning o„ziga xos xususiyatlari 
xususida alohida to„xtalib o„tamiz.