Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti regional geologiya, geomorfologiya

 
Platforma qobigʻining stratigrafik komplekslari 
 
Sibir platformasi ichiga yuqori proterozoy va kaynazoyni qavati 
joylashgan. Uning fundamenti 8-9 km. platforma fundamenti kuchli 
darajada yerib chiqadi. Sibir platformasida pastki paleozoy choʻkindilari 
keng tarqalgan, mezozoyni rivojlanishida platformaning chekkalarida, 
kaynazoyda ham koʻrinmaydi. 
Sibir 
platformasining 
tashkillashishda 
kerakli 
stratigrafik 
komplekslar muhim oʻrin egallaydi, bulardan rifey, vend-kembriy, 
ordovik-silur, devon-kechki toshkoʻmir, oʻrta toshkoʻmir-oʻrta trias, yura-
boʻr, kaynazoy komplekslari ishtirok yetadi. 
Rifey kompleksi. Bu kompleks Sibir platformasining yuqorida 
Anabar mavzesi oʻramida, Olenyok tepaligida Aldanning shimoliy va 
janubiy qalqoniga chiqqan. Aynan shu yerda platformaning shimoliy-
gʻarbiy qismida Uchuro-Maysk va Yudomo-Maysk qayishuvining 
oʻrtalarida rifeyning tuzilishi oʻrganilmoqda. Ularning tuzilishi va kelib 
chiqishi platformani gʻarbiy qismida bilish mumkin. 
Bulardan 
Yenisey 
kryaji, 
Irkutsk 
va 
Turuxan 
dongligi 
M.A.Semixatovning aytishicha platformaning yuvilishi oqibatida kelib 
chiqqan. Yogʻayotgan yomgʻirlar oqibatida Aldan, Olensk va Katuy 
daryolari paydo boʻlgan . 
Glaukonitning absolyut yoshi gonam svitasi pastki qismida 1500-
1700 mln yilni tashkil qiladi. Anobar mavzesining pastki rifeysi xuddi shu 
tarzda tashkil topgan va oʻzining quvvati va tuzilish tarkibi shunga yaqin. 
Anabar mavzesining quyi terrigen svitasi 600-650 m. gacha kattalashgan, 
yuqori karbonatli qatlam 380-450 metrni tashkil etgan. 

---

56 
Oʻrtarifey choʻkindilari platformaning yuqori qismida tarqalgan. 
Oʻrtarifey davrida platformada ikki joy yuvilgan: platformaning markaziy 
qismida kichik Tungusk Anobar mavzesi va Vilyuy daryosi havzasi; 
ikkinchi maydon Aldan daryosining yuqori oqimiga mos kelgan. 
Yudomo-Maysk egiluvida pastki rifeyning yoki uchta toʻliq 
boʻlmagan choʻkindi ritmlarini oʻz ichiga olgan arxeyning murakkab 
tuzilishi boʻyicha glaukonit qumliklar, alevrolit va argillitlar (150-900 m.) 
jinslaridan boshlangan, stromatolit dolomitlarning qalinligi (190-600 m.). 
Oʻrta ritm alevritlarning va qumlarning qalinligi(400-700m.) ohaksuv 
svitali oʻrta ritm stromatolitlari (700 m.ga yaqin) bilan tugaydi. Uchinchi 
ritm karbonatli 250-800 m argelit va alevroletni barpo etilgan. 
Olensk yuqorisida oʻrta rifey qismida uchta svita ajratilgan. Uning 
qumliklari va baʻzida ohaktoshli dolomitlari bilan oʻzining yuqori 
rifeyligini tashkil qilgan. 
Anobar mavzesida oʻrta rifey 600 metrgacha va oʻzgarishi har xil 
boʻlgan choʻkindilari koʻpincha oʻrtarifey vaqtida boʻlib oʻtadi. Yuvilish 
oqibatida yuzaga kelgan platformani markaziy, shimoliy qismi kengayib, 
buning oqibatida yuqoririfey chiqindilar va bu qismlarda Baykalo-Patom, 
Sayana-Eniseysk sistemalari barpo etilgan. Ular yana Yudomo-Maysk 
boʻlagida oʻrta va pastki qismida karbonatli jinlslar orqali bogʻlangan. 
Yuqori qismida Yudomo-Maysk qumliklari va qizilgulli qavatida 450-
3000 m. alevrolitlar uchraydi. Koʻp qavatli mavzening absolyut yoshi 
675-725 mln. yildan tashkil topgan. Rifey etapida Sibir platformasida 
ishqorli, ultra asosli magmalar paydo boʻlgan. Shimoliy janubda 
Yeniseyoldi va Aldan anteklizasi, yuqorisida dayka, gabbro-diabaz rifey 
davrida har xil boʻlgan. 
Janubiy qismida Aldansk mavzesida- ulʻtra asosli jinslar barpo 
etilgan. Ular rifey choʻkindilar va vend bilan chegaralangan. Vendsko-
Kembriy kompleksi Sibir platformasida rivoj topgan.